Họa sĩ người Pháp Joseph Inguimberty (1898-1971) làm giáo viên tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam) ở Hà Nội từ năm 1926 đến 1945. Cùng xem những bức tranh được ông thực hiện trong thời gian làm việc tại Việt Nam.
Contents
Tiểu Sử Cuộc Đời – Joseph Inguimberty Là Ai
Joseph Inguimberty (1896-1971) sinh tại thành phố cảng Marseille thuộc Địa Trung Hải của Pháp vào ngày 18 tháng 1 năm 1896. Ngay từ khi còn nhỏ ông đã cho thấy sự yêu thích với vẽ rất lớn. Ông đỗ vào trường nghệ thuật năm 1910 và cũng theo học các khóa học chuyên về kiến trúc.
Năm 1913, Inguimberty được nhận vào École Nationale Supérieure des Arts-Décoratifs ở Paris để nghiên cứu thêm dưới thời Eugène Morand. Việc học của ông bị gián đoạn khi ông phải nhập ngũ trong Thế chiến thứ nhất.
Sau chiến tranh, ông trở lại trường nghệ thuật và giành được học bổng du học vào năm 1920, đã đưa ông đến Hà Lan và Bỉ. Ông giành giải Prix Blumenthal vào năm 1922 và giải Prix quốc gia về hội họa năm 1924.
Năm 1925, ông nhận lời mời của Victor Tardieu – người sáng lập trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam) – về dạy nghệ thuật trang trí tại trường. Tuy không trực tiếp sáng tác trên chất liệu sơn mài nhưng Inguimberty là một trong những người quan trọng cùng Alix Aymé phát triển tranh sơn mài Việt Nam. Ông công tác hơn 20 năm, góp phần vào sự ra đời của nghệ thuật hiện đại Việt Nam.
Sự nghiệp và một số tác phẩm của họa sĩ được giới thiệu trong cuốn sách ”Nghệ thuật hiện đại Đông Dương”, ra mắt hồi giữa tháng 1, dịp kỷ niệm 100 năm ngày thành lập trường.
Sự Nghiệp Của Danh Hoạ Joseph Inguimberty
Cho đến ngày 27 tháng 10 năm 1924, ngành Mỹ thuật ở Đông Dương chỉ đạt đến bước ngoặt quan trọng khi Martial Merlin, quan chức cao cấp của Đông Dương, ký sắc lệnh thành lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (hay còn gọi là Ecole supérieure des Beaux Arts de L‘Indochine), theo mô hình của Cao đẳng Mỹ thuật Paris. Victor Tardieu, một họa sĩ tài năng, được bổ nhiệm làm hiệu trưởng, đánh dấu sự khởi đầu của một chặng đường mới cho nghệ thuật Đông Dương.
Cùng với Alix Aymé, Joseph Inguimberty quyết định mở một khoa riêng dành cho kỹ thuật sơn mài và giảng dạy nó theo cách hoàn toàn mới. Hai nghệ sĩ này đã thúc đẩy một cuộc cách mạng đích thực trong việc sử dụng kỹ thuật sơn mài. Đến năm 1937, khi hiệu trưởng Tardieu qua đời, Evariste Jonchère tiếp quản cho đến tháng 12 năm 1943. Do chiến tranh, trường phải sơ tán đến 3 địa điểm:
- Lớp học Mỹ thuật được chuyển đến Phủ Lý với sự phụ trách của George Khánh và Bùi Tường Viên.
- Ngành kiến trúc và điêu khắc được dẫn dắt tại Đà Lạt dưới sự quản lý của E.Jonchère.
- Môn hội họa và một phần kiến trúc chuyển đến Sơn Tây dưới sự hướng dẫn của Joseph Inguimberty, Nam Sơn và Tô Ngọc Vân. Tuy chỉ dạy các môn chính do tình hình chiến tranh, thời gian học cũng bị rút ngắn hơn. Trường tiếp tục hoạt động cho đến tháng 3 năm 1945, khi Nhật Bản chính thức đầu hàng và trường bị giải tán.
Ban đầu, giảng viên đều là người Pháp, với các nghệ sĩ hàng đầu như Victor Tardieu (Hiệu trưởng), Evariste Jonchère, Inguimberty, Golou Bew, Lemerre, Besson, Christien, Basteur, Ponchin, De Fenix, Cruze, Roger, Leguer, Dabatre, Virrac, Rollet, Lièvre, Lebas, Menard, Morez, Ayma, Bezacier, Mahoudot… Sau đó, một số sinh viên xuất sắc đã được giữ lại để dạy, bao gồm Nam Sơn, George Khánh, Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Xuân Phương, Tô Ngọc Vân…
Khi chiến tranh kết thúc, Inguimberty đã phải rời bỏ Đông Dương và trở về Pháp vào năm 1946. Sau đó, ông chuyển đến Menton, nơi vợ ông, Jeanne Bensa, vẫn sinh sống. Trong quê hương mới của mình, Inguimberty đã tìm thấy cảm hứng từ vẻ đẹp của Provence, đặc biệt là từ những vườn ô liu và cánh đồng hoa oải hương gần Alpilles. Từ Menton, ông đã khám phá những ngôi làng ở Thung lũng Roya.
Tuy nhiên, tác phẩm của Inguimberty vẫn bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi ký ức về Đông Dương. Ông vẽ cánh đồng hoa oải hương như một lời gợi nhớ về những cánh đồng lúa. Trở lại miền quê của mình, ông đã tạo ra những tác phẩm nghệ thuật mang vẻ đẹp của phương Tây nhưng vẫn giữ lại sự ánh sáng đặc trưng của miền Nam. Để đạt được điều này, ông đã tái tạo không gian của mình, vẽ nên vùng Provence với ký ức còn lưu giữ về châu Á: sắc thái phẳng, màu sắc xen kẽ nhau tạo nên hình ảnh duyên dáng, sự thanh thoát và sang trọng của toàn bộ bố cục.
Joseph Inguimberty đã tạo ra một tác phẩm mang phong cách riêng, mô tả một cách thông minh những cảnh quan truyền thống của Provence nhưng vẫn gợi cảm giác xa cách với không gian và thời gian nơi đây. Với nghệ thuật của mình, Inguimberty thách thức các quy ước về ranh giới địa lý và thời gian. Nghệ sĩ thường xuyên đến thăm Quai de la Joliette, nơi những năm 1920 đã truyền cảm hứng cho ông về những tác phẩm dành riêng cho công việc của những người thợ đóng tàu và hiện được trưng bày tại Musée d’Histoire de Marseille (Bảo tàng Lịch sử của Thành phố).
Phong Cách Nghệ Thuật
Phong cách nghệ thuật của hoạ sĩ Joseph Inguimberty là sự kết hợp độc đáo giữa hiện thực và trừu tượng, tạo ra những tác phẩm sôi động và đầy cảm xúc. Trong từng nét vẽ của ông, ta cảm nhận được sự tinh tế và sự chăm chút đến từng chi tiết, từng sắc màu được lựa chọn một cách tỉ mỉ.
Với khả năng tài tình trong sử dụng màu sắc, Inguimberty thường sử dụng các gam màu tươi sáng và sắc nét để tái hiện lại cảnh vật và con người của Việt Nam. Bức tranh của ông không chỉ là một tác phẩm hội họa mà còn là một cách để ông thể hiện tâm trạng và cảm xúc của mình.
Các cảnh vật được vẽ bởi Inguimberty thường là những khung cảnh quen thuộc của cuộc sống hàng ngày tại Việt Nam, từ những con phố nhỏ đến những cánh đồng lúa bát ngát. Ông biến những cảnh vật này thành những tác phẩm nghệ thuật sống động, đầy nét đẹp tự nhiên và sức sống.
Không chỉ giỏi trong việc tái hiện cảnh vật, Inguimberty còn là một người thạo về kỹ thuật vẽ. Ông đã đóng góp vào sự phát triển của nghệ thuật sơn mài ở Việt Nam, mở ra một hướng đi mới cho việc sử dụng kỹ thuật này trong hội họa.
Từ những bức tranh của Inguimberty, chúng ta cảm nhận được sự tôn trọng và yêu thương ông dành cho đất nước và con người Việt Nam. Phong cách nghệ thuật của ông không chỉ là một phản ánh của thế giới xung quanh mà còn là một cách để ông thể hiện niềm đam mê và tình yêu của mình đối với nghệ thuật.
Triển Lãm
Các triển lãm cụ thể của Joseph Inguimberty có thể đã được tổ chức và trưng bày ở nhiều địa điểm khác nhau trong suốt sự nghiệp của ông. Dưới đây là những triển lãm nổi bật nhất trong sự nghiệp của Joseph Inguimberty
1. Triển lãm Cá nhân tại Hanoi (1942): Inguimberty đã tổ chức một triển lãm cá nhân tại Hanoi vào năm 1942, trưng bày các tác phẩm của mình để chia sẻ với cộng đồng nghệ sĩ và công chúng yêu nghệ thuật ở Đông Dương.
2. Triển lãm tại Pháp (1946): Sau khi rời Đông Dương và trở về Pháp vào năm 1946, Inguimberty có thể đã tổ chức một số triển lãm cá nhân hoặc tham gia vào các triển lãm tại các thành phố lớn như Paris hay Marseille để giới thiệu các tác phẩm mới của mình.
3.Các Triển lãm Quốc tế: Các tác phẩm của Inguimberty có thể đã được trưng bày tại các triển lãm quốc tế, giới thiệu nghệ sĩ và nghệ thuật Đông Dương đến với cộng đồng quốc tế.
4. Triển lãm Tổ chức từ Thiên Chi (1957): Tổ chức Thiên Chi đã tổ chức một số triển lãm để giới thiệu và quảng bá các nghệ sĩ Đông Dương, và có thể Inguimberty đã tham gia vào một số triển lãm này.
5. Triển lãm Cá nhân tại Menton: Sau khi định cư tại Menton, Pháp, Inguimberty có thể đã tổ chức các triển lãm cá nhân tại địa phương này để giới thiệu tác phẩm của mình đến với cộng đồng nghệ sĩ và công chúng.
Vùng quê Việt một thế kỷ trước qua tranh Joseph Inguimberty
Nhà sử học nghệ thuật Giulia Pentcheff từng nhận định Joseph Inguimberty có tác động đến việc chuyển đổi của bối cảnh mỹ thuật Việt. Ông viết: ”Những năm tháng họa sĩ giảng dạy tại trường không chỉ kích thích sự hồi sinh của tranh sơn mài Việt mà còn khẳng định vai trò của ông như một bậc thầy thông thái đối với các thế hệ họa sĩ bản xứ, gồm Lê Phổ, Nguyễn Gia Trí, Mai Trung Thứ, Nguyễn Phan Chánh, Vũ Cao Đàm, Tô Ngọc Vân và nhiều người khác.
Trong tự thuật “Ký ức Đông Dương” của họa sĩ Nguyễn Đức Hòa đăng tải trên Luxuo, dựa theo ký ức của bố là họa sĩ Nguyễn Trọng Hợp, ông Hòa ngưỡng mộ Joseph Inguimberty bởi khả năng tả bóng nước phong phú tùy theo ruộng, “nơi thì trong veo lồng bóng trời mây, nơi đục ngầu nước hồng nhạt pha vàng đất vì mới bừa xong, chỗ lại rực sáng như gương”.
Họa sĩ Nguyễn Đức Hòa, qua lời kể của thân phụ là họa sĩ Nguyễn Trọng Hợp kể về cố họa sĩ Joseph Inguimberty từng đăng tải trên Luxuo như sau:
“Thầy vẽ rất say sưa. Khởi đầu không vẽ ngay toan to mà vẽ những tấm bìa nhỏ đã hồ nền, thậm chí bìa bọc toan sẵn – đó là cách vẽ “pochade” (đọc là pô sát), khi cảm hứng dâng tràn mà chưa xác định góc cảnh hoàn hảo thì có thể vội vẽ nháp để ghi lại cảm xúc ở bất cứ góc cảnh nào. Chỉ sau vài bản thử đó, thầy mới quyết định hướng chính để vẽ trên toan to. Cánh đồng lúa dần dần hiện lên với các thửa ruộng toàn dùng họ màu xanh lá cây, nhưng khác nhau một cách tinh tế. Không thể ngờ thầy là Tây mà tả ra rất dễ dàng mạ non, lúa non, lúa đang thì con gái, lúa sắp chín, ruộng khoai, ruộng đã cày, ruộng đã bừa mà chưa cấy, đầm sen… thậm chí tả được cả ruộng hoang mọc lởm chởm cỏ năn, cỏ lác. Tài tình hơn nữa khi thầy tả bóng nước rất phong phú tùy theo ruộng: nơi thì trong veo lồng bóng trời mây, nơi đục ngầu nước hồng nhạt pha vàng đất vì mới bừa xong, chỗ lại rực sáng như gương…
Khó nhất là thầy vẽ các hàng lúa non mới cấy uốn lượn điệu đà mà lại hết sức tự nhiên, và thầy lách bút bẹt để tả bóng mạ chèn bóng nước một cách ngon ơ mà đầy hiệu quả. Sau này họa sĩ người Việt “dám” tả ruộng lúa mới cấy cũng không nhiều. Dường như chỉ có vài ba tên tuổi như Trịnh Hữu Ngọc, Trần Văn Cẩn, Nguyễn Tiến Chung, Trần Đình Thọ… đều là các trò cũ của thày – có thể vẽ ruộng mạ hay lúa đẹp tương tự như thầy”.
Di Sản Nổi Bật
Tác phẩm của họa sĩ Joseph Inguimberty mạnh mẽ, thuần nhất và đầy biểu cảm, cho thấy những ảnh hưởng của cả chủ nghĩa tự nhiên và trào lưu của hội họa Pháp, thể hiện ở khả năng xử lý một cách táo bạo các yếu tố tự nhiên, đi cùng sự mô tả trực tiếp và mang tính thi ca các khung cảnh và nhân vật trong tranh, nhờ đó đạt được trạng thái hài hòa và cân bằng về mặt nghệ thuật.
Bán Đảo Đông Dương
Sinh ra ở Marseille, miền Nam nước Pháp, Joseph Inguimberty đến Đông Dương vào những năm 1920 với nhận thức truyền thống về nghệ thuật. Tuy nhiên, ông nhanh chóng thể hiện niềm đam mê sâu sắc của mình đối với nghệ thuật, Inguimberty đã tiếp cận thiên hướng nghệ thuật theo một cách mới kiên quyết, tích hợp tất cả những gì ông khám phá được ở châu Á với nền tảng châu u. Là một giáo viên, ông thúc đẩy học sinh của mình thử nghiệm các kỹ thuật đa dạng, chẳng hạn như tranh sơn mài và khuyến khích họ không bao giờ bằng lòng với thành quả của mình. Joseph Inguimberty luôn khuyến khích các học trò của mình hãy thực hiện những bức tranh thể hiện đậm đặc màu sắc văn hóa quê hương, cùng với đó, ông đề cao cách thể hiện màu sắc và ánh sáng.
Năm 1929, Joseph Inguimberty có triển lãm cá nhân đầu tiên của mình tại Imprimerie d’Extrême d’Orient tại Hà Nội, nơi Tổng chính phủ Đông Dương mua một số bức tranh nghệ thuật của ông. Sau đó, các tác phẩm của ông đã lọt vào bộ sưu tập của một số bảo tàng như Musée des Beaux-Arts de Marseille , Quai Branly , Musée d’Histoire de Marseille và Centre Pompidou.
Phương Tây
Họa sĩ Joseph Inguimberty đã nghiên cứu cảnh quan một cách khoa học như ông đã làm ở Marseille khi quan sát những người thợ đóng tàu tại nơi làm việc, quyết tâm đi vào chi tiết từng chuyển động để nâng cao hiểu biết của mình. Ông đã giải quyết tất cả sự phức tạp của khung cảnh để mô tả với sự đơn giản nhất. Không phải tự nhiên mà ông có thể đơn giản hóa các hình khối, và phải gạt bỏ một phần lớn những gì ông được dạy. Các sinh viên Việt Nam của ông được mở ra cách tiếp cận xây dựng không gian theo quan điểm phương Tây. Cùng với những nền tảng không gian của Bán Đảo Đông Dương, sự tư duy theo thiên hướng phương Tây khiến cho tranh vẽ nghệ thuật của ông ngày càng độc đáo và mang những nét riêng biệt.
Các tác phẩm tranh nghệ thuật nguyên bản, mang tiếng vang lớn cho Joseph Inguimberty tại Việt Nam phải kể đến bức tranh sơn dầu “Phụ nữ và trẻ em” được vẽ vào năm 1934, bức “Những người phụ nữ gặp mặt”, “Họp mặt”, “ Đất và người miền Bắc”, “Người phụ nữ nằm võng”, “Cô gái miền Bắc”, “Đi chợ”, “Ngôi chùa”,… Tất cả các tác phẩm của ông đều hiện lên một cách chân thực và rõ nét về những con người và cuộc sống của một thời xưa cũ của Việt Nam đem lại những giá trị nhân văn và chân thực cho đến tận bây giờ.
