Contents
Tiểu Sử Cuộc Đời Của Hoạ Sĩ Sỹ Tốt
Nguyễn Sỹ Tốt chào đời vào năm 1920 tại làng Cổ Đô, huyện Ba Vì, thuộc Hà Tây cũ, nay nằm ở vùng ngoại thành Hà Nội. Xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo khó, ông lớn lên trong bối cảnh cuộc sống làng quê vất vả và đầy gian truân. Khi kháng chiến chống Pháp bùng nổ, ông tình nguyện gia nhập Vệ quốc quân và là một trong những người lính đầu tiên của Sư đoàn 316. Trong suốt cuộc chiến, ông đã tham gia vào nhiều chiến dịch quan trọng như Biên giới, Trung du, Tây Bắc, và đặc biệt là chiến dịch Điện Biên Phủ.
Chính những trải nghiệm từ cuộc sống khó khăn của người nông dân và tinh thần yêu nước mãnh liệt của đồng đội, dân công, thương binh, và trẻ em trong kháng chiến đã nuôi dưỡng và định hình nguồn cảm hứng nghệ thuật của Nguyễn Sỹ Tốt. Những hình ảnh mộc mạc nhưng đầy sức sống từ đời sống thường ngày đã đi vào các tác phẩm của ông, tạo nên một phong cách nghệ thuật rất riêng biệt và sâu sắc.
Con Đường Nghệ Thuật
Người ta bắt đầu biết đến hội họa của Nguyễn Sỹ Tốt qua bức tranh bột màu “Bế Văn Đàn lấy thân mình làm giá súng”, hoàn thành vào cuối năm 1954 và đạt giải ba tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc cùng năm. Giải thưởng này là nguồn động lực lớn, khích lệ ông tiếp tục theo đuổi con đường sáng tác nghệ thuật một cách nhất quán. Sỹ Tốt luôn bám sát hiện thực, tìm thấy nguồn cảm hứng trong cuộc sống đa dạng xung quanh mình, phù hợp với bản chất và tình cảm chân thành của ông. Và ông đã thành công.
Năm 1958, bức bột màu “Em nào cũng được học cả” của ông giành giải nhì tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc. Tác phẩm này sau đó được đưa đi triển lãm tại các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông u và Liên Xô. Các bình luận viên mỹ thuật của báo Sự thật (Liên Xô) đã nhận xét: “Phải có lòng yêu tha thiết đối với các em, tác giả mới có thể vẽ thành công đến như vậy”. Cùng tham gia triển lãm này còn có bức “Lúa non buổi sớm” vẽ tại quê hương Cổ Đô của ông, thể hiện chiều sâu thăm thẳm của không gian rộng lớn.
Tuy nhiên, nhắc đến Sỹ Tốt, người ta nhớ ngay đến bức sơn dầu “Tiếng đàn bầu” (1963). Khi Bảo tàng Mỹ thuật mới thành lập vào năm 1966, nơi treo bức tranh này luôn thu hút đông đảo người xem và bình luận. “Tiếng đàn bầu” chạm đến trái tim người xem một cách nhẹ nhàng và sâu lắng nhờ tính đôn hậu và hồn nhiên, tả thực mà không nệ thực. Cảnh vật trong tranh thật ấm áp, dung dị, đôi nét hóm hỉnh, duyên dáng. Mối giao lưu tình cảm giữa tiếng đàn của anh bộ đội về nghỉ phép và những người thân: em bé nằm sấp cười rung người, em bé quỳ gối mân mê chiếc quân hiệu, cô gái chải tóc lấp ló bên cửa buồng ngắm nhìn anh, tạo nên một khung cảnh quen thuộc và ấm áp. Bức tranh ghi lại cảnh vật như bức tranh gà trên vách, bồ thóc, chõng tre, trong không gian bình yên đã đưa tác phẩm vào vẻ đẹp vĩnh cửu của mỹ cảm Việt Nam.
Là người trong quân ngũ, Sỹ Tốt dành nhiều ưu ái cho các chủ đề về bộ đội và những khoảnh khắc thời gian đã qua của cuộc kháng chiến thần thánh. Từ “Bắt sống Đờ Cát-tri”, “Chở hàng quân sự” đến “Tên lửa pháo binh” và chân dung các chiến sĩ, bộ đội du kích. Tác phẩm sơn dầu “Ơ! Bố” (1974) ra đời từ nguyện vọng đi sáng tác ở chiến trường Nam Bộ, để gặp người con trai ở chiến trường Tây Ninh. Với cách nhìn trực quan đôn hậu và ánh sáng tươi tắn rực rỡ, “Ơ! Bố” đã phác họa một hình ảnh quen thuộc hàng ngày trên mọi nẻo đường chiến dịch. Tình cha con được thể hiện sâu sắc trong tình cảm của người chiến sĩ. Chỉ có một họa sĩ như Sỹ Tốt mới thể hiện được những tình cảm cao quý đó.
Trong những năm 1970 và 1980, Sỹ Tốt thường tổ chức phòng tranh nhỏ tại nhà ở thôn Cổ Đô. Tranh treo khắp nơi, từ tường, bàn, phản, đến hiên nhà. Bạn bè và các họa sĩ nổi tiếng như Trần Văn Cẩn, Huỳnh Văn Thuận, Trần Đình Thọ, Lê Quốc Lộc, Nguyễn Văn Y, Mai Văn Hiến, Phan Kế An… thường xuyên đến Cổ Đô để xem tranh và trò chuyện về sáng tác. Sỹ Tốt luôn bận rộn, vừa giới thiệu tranh, vừa lo tiếp khách, với nồi khoai, ấm nước chè và cái điếu cày. Ba gian nhà lá của ông luôn rộn rã tiếng cười nói, bình luận và trêu chọc.
Phong Cách Nghệ Thuật
Ánh nắng vàng ươm dường như nhảy nhót trên những bức tranh giấy dó nhẹ nhàng trong sưu tập hoa mới vẽ của ông. Hoa cỏ xé, hoa mào gà, hoa hồng, hoa lan, cúc, bìm bìm, rau muống, thiên lý, bí, mướp – tất cả các loài hoa trong vườn nhà đều hiện diện. Màu sắc thấm đượm trên giấy dó, ấm áp với tình đời và sự cởi mở của con người. Khi ngắm tranh, người xem cảm nhận được ngay tình cảm chân thành, hồ hởi và hồn nhiên của một người lính, một họa sĩ nông dân hiền lành, bình dị.
Tranh của ông không phô trương, không chứa đựng tình cảm giả tạo. Chúng là những tác phẩm có trình độ nghệ thuật cao, giàu sức gợi cảm và gây ấn tượng mạnh mẽ. Nguyễn Sỹ Tốt sáng tác với một tấm lòng nhân hậu, vì thế tác phẩm của ông luôn đầy ắp sự nâng niu và trân trọng đối với cuộc sống.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Bế Văn Đàn lấy thân mình làm giá súng (1954)
Bức tranh bột màu này đã giúp ông giành giải ba tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc. Tác phẩm khắc họa tinh thần anh dũng của chiến sĩ Bế Văn Đàn trong kháng chiến chống Pháp.
Em nào cũng được học cả (1958)
Bức tranh bột màu này đã giành giải nhì tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc và được triển lãm tại các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông u và Liên Xô. Tác phẩm thể hiện tình yêu thương và sự quan tâm đối với trẻ em, được các bình luận viên của báo Sự thật (Liên Xô) đánh giá cao.
Lúa non buổi sớm
Vẽ tại quê hương Cổ Đô, bức tranh này nổi bật với chiều sâu thăm thẳm của không gian rộng lớn, thể hiện sự gắn bó với làng quê và thiên nhiên.
Tiếng đàn bầu (1963)
Bức tranh sơn dầu này là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật. Tác phẩm mô tả một khung cảnh gia đình ấm áp và bình yên, với cảnh anh bộ đội về phép đàn bầu cho người thân nghe.
Bắt sống Đờ Cát-tri
Một tác phẩm phản ánh tinh thần chiến đấu kiên cường của bộ đội ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
