Contents
Nguồn gốc của tranh lụa
Tranh lụa là một loại hình nghệ thuật độc đáo, sử dụng chất liệu lụa làm nền để vẽ. Với bề mặt mềm mại, mịn màng và bền bỉ, lụa tạo ra một hiệu ứng thị giác đặc biệt, rất phù hợp cho các tác phẩm hội họa tinh tế và giàu cảm xúc.
Tranh lụa Việt Nam xuất hiện từ rất lâu đời tại các vùng trồng dâu nuôi tằm như Nhật Bản, Trung Quốc và Việt Nam. Ban đầu, người dân và các nghệ sĩ Việt Nam không tuân theo quy trình hay kỹ thuật cụ thể nào, mà chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dù vậy, những nghệ nhân cổ xưa đã để lại một di sản quý giá, đậm chất dân tộc, là nền tảng cho sự phát triển của tranh lụa Việt Nam.
Trong Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, có những bức tranh lụa nổi tiếng như chân dung của Nguyễn Trãi và Phùng Khắc Hoan từ thế kỷ XV – XVI. Những tác phẩm này cho thấy tranh lụa đã tồn tại và phát triển từ rất sớm trong lịch sử Việt Nam.
Sự phát triển của tranh lụa
Thập niên 1930 – Đỉnh cao của nghệ thuật tranh lụa
Nghệ thuật vẽ tranh lụa ở Việt Nam đạt đến đỉnh cao vào những năm 1930, khi Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương được thành lập năm 1925 tại Hà Nội bởi nghệ sĩ người Pháp Victor Tardieu. Với “con mắt xanh nghệ thuật” của mình, Tardieu đã kết hợp hội họa phương Tây với thẩm mỹ phương Đông, mang lại một sắc thái mới cho tranh lụa Việt Nam.
Triển lãm năm 1931 – Cột mốc quan trọng
Sự kết hợp này đã mang lại thành công ban đầu cho tranh lụa Việt Nam, được ghi nhận qua cuộc triển lãm năm 1931. Tại đây, tranh lụa Việt Nam lần đầu tiên được giới thiệu và trưng bày trước công chúng châu u, với các tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Phan Chánh, Nguyễn Nam Phương và Ngọc Văn.
Dụng Cụ & Nguyên Liệu Làm Tranh Lụa Việt Nam
1. Lụa
Lụa được chọn làm nền cho tranh lụa phải là loại lụa tốt, mịn và có độ bền cao. Thường sử dụng lụa tơ tằm vì có bề mặt mịn màng, giúp màu sắc thẩm thấu và lan tỏa đều. Lụa phải được căng trên khung gỗ để tạo bề mặt phẳng, tránh bị nhăn nhúm khi vẽ.
2. Màu vẽ
– Màu nước:Đây là loại màu chủ yếu sử dụng trong tranh lụa vì khả năng thẩm thấu tốt trên nền lụa. Màu nước cho phép tạo ra các hiệu ứng màu sắc nhẹ nhàng, tinh tế và trong suốt.
– Màu khoáng: Một số nghệ sĩ sử dụng màu khoáng để tạo ra những màu sắc rực rỡ và bền màu hơn. Màu khoáng thường được nghiền mịn và pha với nước hoặc keo để tạo thành hỗn hợp màu vẽ.
3. Dụng cụ vẽ
– Bút vẽ: Bút lông được sử dụng phổ biến trong tranh lụa. Bút lông có thể được làm từ lông dê, lông sói hoặc lông chồn, tùy thuộc vào yêu cầu về độ mềm mại và độ giữ màu của từng nghệ sĩ. Bút lông giúp tạo ra các nét vẽ mịn màng, uyển chuyển và tinh tế.
– Cọ vẽ: Cọ vẽ có nhiều kích cỡ khác nhau, từ nhỏ để vẽ chi tiết đến lớn để phủ màu rộng. Cọ vẽ thường có lông mềm, giúp màu nước thẩm thấu đều trên nền lụa.
4. Khung và giấy lót
– Khung gỗ: Khung gỗ dùng để căng lụa, giúp lụa phẳng và giữ nguyên hình dạng trong quá trình vẽ. Khung gỗ cần được làm chắc chắn và kích thước phù hợp với tấm lụa.
– Giấy lót: Giấy lót được đặt dưới lụa để thấm hút màu nước thừa, tránh làm bẩn mặt sau của lụa. Giấy lót cũng giúp giữ cho lụa luôn căng phẳng trong quá trình vẽ.
5. Keo và hồ
– Keo: Keo thường được sử dụng để pha màu khoáng hoặc để làm lớp nền trước khi vẽ, giúp màu sắc bám chắc và bền hơn trên lụa.
– Hồ: Hồ được làm từ bột gạo hoặc bột mì, thường được sử dụng để làm căng và làm cứng lụa trước khi vẽ.
Sự kỳ công trong việc chuẩn bị dụng cụ và nguyên liệu là một phần quan trọng trong nghệ thuật tranh lụa Việt Nam. Mỗi bước trong quá trình chuẩn bị đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỹ năng của nghệ sĩ, từ việc chọn lụa, pha màu cho đến sử dụng bút vẽ và các dụng cụ hỗ trợ. Chính nhờ vào sự chăm chỉ và khéo léo này, tranh lụa Việt Nam mới có thể tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và đầy tinh tế.
Quy Trình Làm Tranh Lụa Việt Nam
Sự khác biệt giữa kỹ thuật vẽ lụa cũ và hiện đại
Tranh lụa Việt Nam đã trải qua nhiều thay đổi trong kỹ thuật vẽ. Những bức tranh lụa cổ thường được vẽ trực tiếp trên lụa khô, tạo nên nét mộc mạc và chân thực. Trong khi đó, kỹ thuật vẽ lụa hiện đại giống như việc nhuộm đi nhuộm lại màu lên mặt lụa, tạo nên hiệu ứng màu sắc phong phú và đa dạng hơn.
Chuẩn bị lụa và khung
Trước khi vẽ, lụa phải được kéo dài và căng vào khung gỗ. Khung không cần dày và chắc như khung vẽ tranh sơn dầu, vì lụa mỏng manh và không cần kéo căng quá mức. Điều này giúp bảo vệ lụa khỏi bị rách hay biến dạng trong quá trình vẽ. Khung được sử dụng có thể là khung gỗ đơn giản, đủ để giữ lụa phẳng và cố định.
Phác thảo và vẽ nền
Trước khi bắt đầu vẽ, hầu hết các họa sĩ phác thảo kỹ lưỡng trên giấy để xác định bố cục và chi tiết của bức tranh. Sau đó, phác thảo này được chuyển lên lụa bằng bút chì nhẹ. Kỹ thuật vẽ lụa thường bắt đầu từ màu sáng đến màu tối. Màu sáng được vẽ trước, sau đó dần dần thêm các lớp màu tối hơn. Điều này giúp tạo ra sự chuyển đổi màu sắc mượt mà và tinh tế.
Sử dụng nhiều lớp màu
Tranh lụa hiện đại thường sử dụng nhiều lớp màu để tạo ra chiều sâu và độ phức tạp cho bức tranh. Mỗi lớp màu cần thời gian để khô trước khi vẽ lớp tiếp theo. Quá trình này giống như việc nhuộm màu, với mỗi lớp màu thêm vào mang lại hiệu ứng và sắc thái mới cho bức tranh.
Bằng cách sử dụng các màu sắc hiện đại, tranh lụa Việt Nam mang lại vẻ đẹp bí ẩn và cuốn hút. Sự mềm mại, tinh tế, phong cách và linh hoạt của màu sắc làm nổi bật các chi tiết và tạo nên một tổng thể hài hòa.
Hoàn thiện và bảo quản
Sau khi hoàn thành, họa sĩ kiểm tra toàn bộ bức tranh để đảm bảo không có chi tiết nào bị bỏ sót hoặc cần chỉnh sửa. Tranh lụa được để khô hoàn toàn rồi bảo quản ở nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp để bảo vệ màu sắc và lụa khỏi phai màu và hư hỏng.
Quá trình làm tranh lụa Việt Nam đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng cao từ người nghệ sĩ. Từ việc căng lụa lên khung, phác thảo, vẽ từng lớp màu cho đến hoàn thiện, mỗi bước đều yêu cầu sự tỉ mỉ và chính xác. Chính nhờ vào sự chăm chỉ và khéo léo này, tranh lụa Việt Nam mới có thể tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và tinh tế, mang đậm bản sắc dân tộc và vẻ đẹp bí ẩn, cuốn hút.
Các Bức Tranh Lụa Tiêu Biểu
Cung nữ với đàn tì bà – Tạ Hùng Việt
Em bé Homong – Thu Hương
Thiếu nữ Lô Lô 4 – Đỗ Hương
