Contents
Nghệ Thuật Gothic Là Gì ?
Nghệ thuật Gothic, xuất hiện vào thế kỷ 12 ở Pháp, là một phong trào nghệ thuật nảy sinh từ nghệ thuật Romanesque và phát triển đồng thời với kiến trúc Gothic. Phong trào này nhanh chóng lan tỏa khắp Tây Âu, đặc biệt là phía bắc dãy núi Alps, tuy nhiên không ảnh hưởng nhiều đến phong cách nghệ thuật cổ điển của Ý. Tại một số nơi, đặc biệt là Đức, nghệ thuật Gothic vẫn tiếp tục được ưa chuộng cho đến thế kỷ 16, trước khi dần bị thay thế bởi nghệ thuật Phục Hưng.
Các yếu tố chính của nghệ thuật Gothic bao gồm điêu khắc, hội họa, kính màu, bích họa và trang trí bản thảo. Sự dễ dàng nhận biết sự chuyển đổi giữa nghệ thuật Gothic và nghệ thuật Phục Hưng là một đặc điểm quan trọng giúp xác định rõ ràng thời kỳ nghệ thuật này.
Nghệ thuật Gothic phát triển mạnh mẽ tại Tây Âu, từ Anh, Đức, Pháp, cho đến Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Mỗi quốc gia lại có sự biến đổi và sáng tạo riêng, phù hợp với văn hóa và tín ngưỡng địa phương. Ở Đức, phong trào này kéo dài đến thế kỷ 16, trong khi ở Ý, nghệ thuật Gothic chỉ ảnh hưởng một phần nhỏ, nhường chỗ cho sự phát triển của nghệ thuật Phục Hưng sớm hơn. Các lĩnh vực chính trong nghệ thuật Gothic là: Điêu khắc, hội hoạ, kính màu, bích hoạ, trang trí bản thảo.
Kiến Trúc Điêu Khắc Gothic
Khởi nguồn và phát triển ban đầu
Điêu khắc Gothic bắt đầu nở rộ vào giữa thế kỷ 12 ở vùng Île-de-France, khi Abbot Suger xây dựng tu viện tại St. Denis vào khoảng năm 1140. Đây được coi là công trình đầu tiên mang phong cách Gothic. Không lâu sau đó, thánh đường Chartres ra đời vào khoảng năm 1145. Trước khi xây dựng các công trình này, vùng Île-de-France không có truyền thống điêu khắc, do đó, các thợ điêu khắc được thuê từ Burgundy để thực hiện.
Sự lan tỏa và ảnh hưởng
Từ năm 1225, tại thánh đường Bamberg, sự tác động của phong trào Gothic trở nên rõ rệt. Thánh đường Bamberg, với sự góp mặt của nhiều thợ điêu khắc vào thế kỷ 13, nổi bật với bức tượng kỵ sĩ Bamberg, tượng cưỡi ngựa đầu tiên của văn hóa phương Tây. Ở Anh, điêu khắc Gothic hiếm hơn, chủ yếu xuất hiện trên các mộ mả và đồ trang trí nhỏ.
Mặc dù nghệ thuật cổ điển vẫn có ảnh hưởng lớn, nhưng Gothic đã xâm nhập vào Ý qua các tác phẩm điêu khắc trên bục giảng kinh như ở giáo đường Baptistry và Siena. Một kiệt tác điêu khắc Gothic tại Ý chính là các ngôi mộ Scaliger ở Verona, từ đầu đến cuối thế kỷ 14.
Chuyển đổi phong cách và sự phát triển
Kiến trúc Gothic mở ra từ một phong cách cứng nhắc của nghệ thuật Romanesque đến một phong cách tự nhiên hơn vào cuối thế kỷ 12 và thế kỷ 13. Sự tồn tại của nghệ thuật điêu khắc Romanesque và Hy Lạp cổ đại đã kết hợp để tạo nên sự biểu cảm và tư thế tự nhiên hơn trong điêu khắc Gothic.
Ở Bắc châu Âu, nhà điêu khắc Claus Sluter cùng với các nghệ sĩ khác đã giới thiệu Chủ nghĩa Tự nhiên vào đầu thế kỷ 15. Họ phát triển phong trào này xuyên suốt thế kỷ, dẫn đến sự thay đổi trong nghệ thuật Phục Hưng cổ điển, đánh dấu bằng sự thay đổi trong kiến trúc nền và trang phục, cũng như giảm bớt sự phức tạp và kết cấu trong điêu khắc.
Những ý tưởng của người Pháp đã lan tỏa rộng rãi và ảnh hưởng đến nhiều quốc gia. Ở Đức, từ năm 1225, thánh đường Bamberg đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của phong trào điêu khắc Gothic, với bức tượng kỵ sĩ Bamberg là một điểm nhấn. Ở Ý, mặc dù phong cách cổ điển vẫn được duy trì, nghệ thuật Gothic đã len lỏi qua các bục giảng kinh và để lại dấu ấn đậm nét với các tác phẩm như bộ bia mộ gia đình Scaliger ở Verona.
Kiến trúc và điêu khắc Gothic là một phong trào nghệ thuật mang tính đột phá, kết hợp giữa sự cứng nhắc của Romanesque và sự tự nhiên của nghệ thuật Hy Lạp cổ đại. Từ những công trình đầu tiên tại Pháp, phong trào này đã lan tỏa khắp châu Âu, để lại dấu ấn sâu đậm và ảnh hưởng mạnh mẽ đến nghệ thuật Phục Hưng sau này.
Hội Hoạ Gothic
Khởi nguồn và phát triển
Phong cách hội họa Gothic không chính thức tồn tại cho đến khoảng năm 1200, tức là khoảng 50 năm sau khi kiến trúc và điêu khắc Gothic ra đời. Sự giao thời giữa nghệ thuật Romanesque và Gothic rất mơ hồ và không rõ ràng. Những tác phẩm Gothic ban đầu rất ít khi được giới thiệu cho đến khi có sự thay đổi đáng kể về hình dáng nhân vật và cấu trúc trong phong cách. Nhân vật trong tranh bắt đầu trở nên sinh động hơn, với động tác và biểu cảm phong phú hơn, có xu hướng tách rời khỏi cảnh vật và được đặt tự do hơn trong bức tranh. Sự chuyển giao này bắt đầu ở Anh và Pháp vào năm 1200, ở Đức vào năm 1220 và ở Ý vào năm 1300.
Các dạng tranh trong thời kỳ Gothic
Hội họa Gothic thời kỳ này có bốn mảng chính: bích họa, tranh trên ván gỗ, kính màu, và tranh trong các bản thảo.
1. Bích họa
Bích họa tiếp tục là hình thức nghệ thuật chủ đạo trên tường nhà thờ, kế thừa truyền thống của đạo Cơ-đốc và nghệ thuật Romanesque. Ở Bắc Âu, nhiều bức bích họa vẫn còn tồn tại dù phần lớn bị vôi vữa lấp đi sau cuộc cải cách tôn giáo ở thế kỷ 16. Một ví dụ tiêu biểu là các bức bích họa của nghệ sĩ Danish Elmelundemesteren tại các nhà thờ Fanefjord, Keldby, và Elmelunde trên đảo Møn ở Đan Mạch.
2. Kính màu
Ở Bắc châu Âu, kính màu là một hình thức nghệ thuật quan trọng và uy tín cho đến thế kỷ 15. Kiến trúc Gothic với nhiều cửa sổ lớn, đặc biệt là các cửa sổ hoa hồng, đã tạo điều kiện cho sự phát triển của kính màu. Ban đầu, người ta sử dụng kính màu đen, kính trong suốt hoặc kính với màu sắc tươi sáng. Đến đầu thế kỷ 14, việc sử dụng hỗn hợp bạc và vẽ lên kính cho phép tạo ra nhiều màu sắc khác nhau, đặc biệt là màu vàng trên kính trong suốt.
3. Bản thảo và tranh in
Tranh trong các bản thảo được coi là sự lưu giữ hoàn hảo nhất của nghệ thuật hội họa Gothic, tạo ra một phong cách lưu giữ mà không công trình vĩ đại nào có thể so sánh. Các bản thảo này thường là Kinh thánh hoặc các bài Thánh ca. Một ví dụ điển hình là cuốn Thánh ca của thánh Louis từ năm 1253 đến 1270, với 78 trang tranh vẽ bằng màu keo và vàng lá. Cuối thế kỷ 13, các bản thảo bắt đầu phục vụ cho nhu cầu của dân chúng không theo đạo, với nhiều quyển sách kinh được tạo ra cho các tín đồ. Cuối thế kỷ 14 và đầu thế kỷ 15, các cuốn sách in tranh minh họa trở nên phổ biến, với các bản in rẻ tiền được bán ra hàng ngàn bức.
4. Tranh trên ván gỗ và tranh sau bệ thờ
Tranh trên ván gỗ bắt đầu xuất hiện ở Ý vào năm 1300 và lan rộng toàn châu Âu, dần thay thế kính màu vào thế kỷ 15. Tranh sơn dầu trên vải bạt chưa thực sự nổi tiếng cho đến thế kỷ 15 và 16, đánh dấu một sự chuyển giao rõ rệt sang nghệ thuật Phục Hưng. Các họa sĩ như Robert Campin và Jan van Eyck đã sử dụng kỹ thuật vẽ tranh dầu để tạo nên những tác phẩm chi tiết, với sự kết hợp giữa chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa tượng trưng phức tạp.
Nghệ thuật hội họa Gothic là một giai đoạn chuyển tiếp từ nghệ thuật Romanesque, với sự phát triển rõ rệt về động tác và biểu cảm của nhân vật trong tranh. Từ bích họa, kính màu, tranh trong các bản thảo đến tranh trên ván gỗ, nghệ thuật hội họa Gothic đã tạo nên những tác phẩm phong phú và đa dạng, đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong lịch sử nghệ thuật châu Âu.
