Bùi Xuân Phái (1920 – 1988), một trong những danh họa vĩ đại của Việt Nam, đã có đóng góp đặc biệt quan trọng vào sự phát triển của nghệ thuật đương đại tại quê hương yêu thương. Ông để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử nghệ thuật Việt, với những tác phẩm độc đáo và tầm ảnh hưởng lớn lao.
Contents
Họa Sĩ Bùi Xuân Phái: Nhà Mỹ Thuật Vĩ Đại Của Việt Nam
Bùi Xuân Phái sinh ra và lớn lên tại làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây (nay là một phần của Hà Nội). Ông tốt nghiệp khoa Hội họa của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương trong khóa học 1941–1945. Tham gia vào cuộc kháng chiến, Bùi Xuân Phái đã tham dự nhiều triển lãm nghệ thuật.
Năm 1952, ông quay về Hà Nội và sinh sống tại nhà số 87 Phố Thuốc Bắc cho đến khi qua đời. Từ năm 1956 đến 1957, ông làm giáo viên tại Trường Mỹ thuật Hà Nội. Trong khoảng thời gian đó, Bùi Xuân Phái cũng tham gia vào phong trào Nhân văn Giai phẩm. Tuy nhiên, ông sau đó bị buộc phải tham gia học tập lao động tại một xưởng mộc ở Nam Định, và sau đó, ban giám hiệu của trường đã yêu cầu ông phải viết đơn xin từ chức giảng dạy tại Trường Mỹ thuật.
Sự Nghiệp Của Hoạ Sĩ Bùi Xuân Phái
Bùi Xuân Phái là một trong những họa sĩ đáng chú ý thuộc thế hệ cuối cùng của sinh viên trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, cùng với các danh họa Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên – những tên tuổi góp phần quan trọng vào sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Ông chuyên về chất liệu sơn dầu và mê đắm đề tài phố cổ Hà Nội. Tài năng sáng tạo của ông đã khiến quần chúng mến mộ, và dòng tranh này đã được gọi là Phố Phái.
Sự nghiệp của Bùi Xuân Phái là một trong những di sản vĩ đại của nghệ thuật hội họa Việt Nam. Ông nổi tiếng với phong cách vẽ độc đáo và khả năng tái hiện sinh động cảnh sống hàng ngày của người dân Hà Nội. Dưới sự truyền cảm và bền bỉ không ngừng, ông đã tiếp tục sáng tạo và ghi lại những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thể hiện tinh thần và vẻ đẹp của người dân cũng như của tự nhiên.
Trong giai đoạn 1960 – 1970, những bức tranh của ông phản ánh một Hà Nội nguyên sơ, chân chất nhất, trước khi được tu sửa. Các bức tranh trong thời kì này thường chứa đựng nỗi buồn, cô đơn, và hoài cổ, như tiếc nuối một thời tuổi trẻ đã qua, phố thường vắng bóng người qua.
Phong cách nghệ thuật của Bùi Xuân Phái đặc trưng bởi việc sử dụng màu sắc sáng tạo và nét vẽ mạnh mẽ, phản ánh tâm hồn của các con phố cổ Hà Nội trong thập kỷ 50, 60 và 70 của thế kỷ trước. Các bức tranh của ông thường mang đậm nét, phố không chỉ là chủ đề mà còn gần gũi hơn với con người, với sự sâu lắng từ bề mặt đến cảnh quan. Ngắm tranh phố cổ của ông, người xem có thể cảm nhận được những kỷ niệm, hoài niệm cùng nỗi buồn man mác, tiếc nuối bâng khuâng trên từng nét vẽ, như một dấu hiệu về sự biến đổi và biến mất của từng ngóc ngách, từng hồn phố xa xưa.
Tuy nhiên, khi bước sang giai đoạn 1970 – 1980, phố trong tranh của ông đã thay đổi, không còn bức tranh cô đơn, buồn bã như trước, mà nét vẽ trở nên nhẹ nhàng hơn, nhiều bức phố được thể hiện theo hướng trừu tượng, nhiều bức tranh mang tính chất thể nghiệm.
Một số tác phẩm nổi tiếng của Bùi Xuân Phái bao gồm “Phố cổ Hà Nội,” “Hà Nội kháng chiến,” “Xe bò trong phố cổ,” “Hóa trang sân khấu chèo,” “Sân khấu chèo,” “Vợ chồng chèo,” và “Phố vắng.” Những tác phẩm này đã tạo dựng nên hình ảnh về những con phố cổ của Hà Nội và được đánh giá cao từ giới nghệ sĩ và công chúng yêu nghệ thuật.
Mặc dù phải đối mặt với những khó khăn và biến cố chính trị, ông vẫn không ngừng thể hiện tình yêu với nghệ thuật và lòng yêu thương Hà Nội. Ban đầu, ông theo học tại École Supérieure des Beaux-Arts d’Indochine và sau đó nhận được Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học và Nghệ thuật vào năm 1996.
Ngoài ra, Bùi Xuân Phái còn đóng góp vào việc phát triển nghệ thuật bằng cách truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm cho thế hệ sau qua việc giảng dạy tại các trường nghệ thuật và thông qua các hoạt động nghệ thuật cộng đồng.
Mặc dù đã từ giã cuộc sống từ lâu, tác phẩm của Bùi Xuân Phái vẫn tiếp tục được trân trọng và tôn vinh, với tất cả những đóng góp và tầm ảnh hưởng sâu rộng của mình. Ông không chỉ là một họa sĩ vĩ đại mà còn là hình mẫu cho sự phát triển của nghệ thuật đương đại Việt Nam. Tính cách kiên trì và lòng đam mê với nghệ thuật của ông đã để lại dấu ấn sâu đậm không thể nào phai nhạt trong lòng người yêu nghệ thuật và đất nước Việt Nam.
Triển Lãm Của Bùi Xuân Phái
- Tháng 9 năm 1967 – Triển lãm “Hà Nội trong mắt Bùi Xuân Phái” – Tổ chức tại Hà Nội
- Tháng 7 năm 1975 – Triển lãm “Bùi Xuân Phái và phong cách hội họa của ông” Diễn ra tại Viện Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Hà Nội vào.
- Tháng 4 năm 1980 – Triển lãm “Hội họa Bùi Xuân Phái: Tác phẩm mới nhất”
- Tháng 10 năm 1990 – Triển lãm “Bùi Xuân Phái và cuộc sống Hà Nội” Tổ chức tại Hà Nội Diễn ra tại Nhà triển lãm Mỹ thuật Việt Nam
- Tháng 5 năm 2000 – Triển lãm cá nhân “Những góc phố của Bùi Xuân Phái” – Tổ chức tại Hà Nội
- Tháng 9 năm 2010 – Triển lãm “Bùi Xuân Phái và nghệ thuật cảnh quan Hà Nội” – Diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật Hà Nội
- Tháng 12 năm 2017 – Triển lãm “Hà Nội – Dấu ấn Bùi Xuân Phái” – Tổ chức tại Viện Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Hà Nội.
- Tháng 6 năm 2023 – Triển lãm “Bùi Xuân Phái – Ước vọng không bao giờ phai mờ” – Diễn ra tại Hà Nội
Vai Trò Chính Thức
- 1941–1945: Học tại khoa Hội họa trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương
- 1956 đến 1957: Giáo viên tại Trường Mỹ thuật Hà Nội
Giải Thưởng
- Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật năm 1996
- Giải thưởng triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1946
- Giải thưởng triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1980
- Giải thưởng đồ họa Leipzig (Đức)
- Giải thưởng Mỹ thuật Thủ đô các năm 1969, 1981, 1983, 1984
Tặng Thưởng
Huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam 1997
Tác Phẩm Tranh Của Hoạ Sĩ Bùi Xuân Phái
Trong số các tác phẩm của Bùi Xuân Phái, bộ sưu tập “Phố Phái” nổi bật nhất – một biểu tượng của nghệ thuật hiện đại tại Việt Nam. Trong những bức tranh về phố của ông, sự kết hợp giữa phong cách cổ điển và hiện đại được thể hiện một cách tinh tế.
Bức tranh phố của Bùi Xuân Phái không chỉ là hình ảnh của phố cổ Hà Nội trong những thập kỷ 50, 60, 70, mà còn là một biểu tượng của nhiều kỷ niệm và cảm xúc sâu sắc. Mảng màu trong tranh thường được sắp xếp với đường viền đậm nét, tạo ra một cảm giác sâu lắng và đầy chiều sâu cho tác phẩm. Nhìn vào tranh phố của Bùi Xuân Phái, người xem có thể cảm nhận được những nỗi buồn, hoài niệm và tiếc nuối về sự thay đổi và biến mất của thời gian, như một biểu tượng của sự trôi dạt của cuộc sống và những di sản văn hóa độc đáo.
Ông là một họa sĩ sâu sắc hiểu rõ về chủ đề nghệ thuật của mình, chỉ cần vài nét chấm phá, ông đã thể hiện được bản chất sâu sắc, tinh tế của những chủ đề đó. Ông không nói về những điều mà ông không hiểu thấu đáo, không vẽ những điều mà ông chưa nhìn thấy sự thật. Mặc dù ông đã rất thành công với các chủ đề như chân dung, phong cảnh miền núi, khoả thân và chèo, nhưng dòng tranh “Phố Cổ Hà Nội” của ông được quần chúng mến mộ gọi là “Phố Phái”.
Bức tranh của Bùi Xuân Phái không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một cuộc khám phá về cuộc sống và tâm hồn của chính ông. Giống như cuộc sống của mình, ông ẩn mình trong những góc đường quen thuộc của Hà Nội cổ, như Hàng Mắm, Hàng Bồ, ngõ Phất Lộc, Đồng Xuân, đình Yên Thái, đình Hàng Than… Các con phố này, với dấu ấn của thời gian và con người, là nguồn cảm hứng bất tận cho ông.
Bùi Xuân Phái đã sống và làm việc tại Hà Nội suốt một thời gian dài, trở thành một chuyên gia về cấu trúc của phố cổ, về con người và xã hội của thời kỳ 20. Mỗi ngày, ông dành thời gian đi lang thang giữa những con phố cổ, ghi lại những ghi chú, những cảm xúc của mình. Bất kỳ ai đã từng gặp ông đều biết rằng ông vẽ tranh phố như đang trò chuyện với một người bạn thân thiết.
Mặc dù phong cách của Bùi Xuân Phái có phần mang tính chất nghệ thuật của trường phái Paris mà ông hâm mộ, nhưng cảm xúc nghệ thuật của ông luôn là của một người Việt Nam. Tác phẩm của ông không chỉ làm xao động lòng người Việt Nam mà còn làm say đắm lòng người nước ngoài, với những tâm tư sâu sắc và cảm xúc thăng trầm của Bùi Xuân Phái, khiến chúng ta quên mất kỹ thuật bút cọ Tây Phương.
Ngoài tranh phố cổ, ông cũng sáng tác nhiều chủ đề khác như chèo, chân dung, nông thôn, khỏa thân, tĩnh vật… và đạt được thành công lớn. Nhiều tác phẩm của ông đã được giải thưởng trong các triển lãm cả nước và tại thủ đô. Ông sử dụng nhiều chất liệu khác nhau, từ sơn dầu, màu nước, phấn màu, chì than, đến giấy báo khi thiếu nguyên liệu. Các tác phẩm của ông thể hiện sâu sắc linh hồn dân tộc, tính cách nhân bản và lòng yêu tự do, kết hợp giữa ý nghĩa bi ai và đau thương. Ông cũng đóng góp rất nhiều vào lĩnh vực minh họa báo chí và trình bày bìa sách, được trao giải thưởng quốc tế (Leipzig) về trình bày cuốn sách “Hề chèo” (1982).
- Hà Nội kháng chiến (Tranh sơn dầu năm 1966): Bức tranh này được sáng tạo trong năm 1966 và thể hiện tinh thần kháng chiến của người dân và quân đội Hà Nội trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam.
- Vợ chồng chèo (Tranh sơn dầu năm 1967): Bức tranh này, hoàn thành vào năm 1967, có chủ đề về cuộc sống của những cặp vợ chồng làm nghề chèo trên sông nước, là một phần của văn hóa dân gian và sinh hoạt thường ngày ở miền Bắc Việt Nam.
- Hóa trang sân khấu chèo (Tranh sơn dầu năm 1968): Bức tranh này thể hiện hình ảnh của các nghệ sĩ hóa trang trước khi bước lên sân khấu biểu diễn một vở chèo truyền thống.
- Phố cổ Hà Nội (Tranh sơn dầu năm 1972): Được tạo ra vào năm 1972, bức tranh này là một trong những biểu tượng của nghệ thuật của Bùi Xuân Phái, thể hiện cuộc sống sầm uất và đặc trưng của phố cổ Hà Nội.
- Phố vắng (Tranh sơn dầu năm 1981): Bức tranh này thể hiện hình ảnh của một phố cổ vắng vẻ, có thể là sau giờ làm việc hoặc vào những buổi tối yên bình.
- Trước giờ biểu diễn (1984): Bức tranh này tập trung vào hình ảnh của các nghệ sĩ trước khi bước lên sân khấu biểu diễn một vở kịch hoặc chèo.
Các tác phẩm này không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc mà còn là những bức tranh lịch sử, thể hiện cuộc sống và văn hóa của người dân Việt Nam vào thời kỳ đặc biệt của lịch sử quốc gia.
