Đặng Thị Khuê, sinh năm 1946, là một nghệ sĩ người Việt Nam nổi tiếng. Bà được biết đến với đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực nghệ thuật sắp đặt tại Việt Nam. Vai trò của bà không chỉ là một họa sĩ mà còn là một cố vấn cho nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật ở Việt Nam, với vai trò chuyên gia và người phụ trách nghệ thuật.
Contents
Nữ Hoạ Sĩ Đặng Thị Khuê – Con Đường Đến Với Nghệ Thuật
Đặng Thị Khuê ra đời vào năm 1946 tại Hà Nội, trong một gia đình có nguồn gốc từ tỉnh Nam Định. Gia đình ngoại của bà là một gia đình tư sản mới ở Hà Nội, trong khi gia đình nội thuộc dòng dõi truyền thống của nho học trong vùng nông thôn. Từ khi còn nhỏ, Đặng Thị Khuê đã được gửi về sống cùng ông nội ở một vùng quê.
Sau đó, khi bước sang tuổi 6, bà trở lại Hà Nội và lớn lên trong một môi trường ảnh hưởng bởi trường phái đạo đức của Pháp, cho đến khi cuộc chiến tranh Đông Dương kết thúc vào năm 1954. Lúc 14 tuổi, Đặng Thị Khuê tham gia khóa học chuẩn bị đại học kéo dài 3 năm dành cho những sinh viên quan tâm đến nghệ thuật. Năm 1966, bà tốt nghiệp từ khóa Trung cấp tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (sau này được biết đến là Đại học Mỹ thuật Đông Dương, và hiện nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam).
Sau khi hoàn thành học vấn, Đặng Thị Khuê bắt đầu sự nghiệp tại Ty Văn hóa – Thông tin tỉnh Phú Thọ. Bà được biết đến như một trong những họa sĩ tiên phong trong nghệ thuật sắp đặt tại Việt Nam, với các tác phẩm thường mang thông điệp trở về với nguồn gốc dân tộc, lấy cảm hứng từ ký ức thơ ấu và không gian văn hóa của làng quê Việt Nam, với các biểu tượng như ngôi đình, chùa và các lễ hội dân gian.
Sự Nghiệp Nữ Hoạ Sĩ Đặng Thị Khuê
Đặng Thị Khuê từng sớm xuất hiện với những tác phẩm hội họa chủ yếu sử dụng chất liệu sơn dầu, chủ đề chính xoay quanh cuộc chiến tranh ở Việt Nam và cuộc sống xã hội. Bà cũng tạo ra nhiều bức tranh cổ động, nhấn mạnh vào các mục tiêu kinh tế, như “Vựa thóc, kho thịt, biển cá, rừng cây”, với ảnh hưởng tinh thần đáng kể đến nhân dân và Đảng ủy tỉnh Vĩnh Phúc.
Trong thời gian làm việc tại Ty Văn hóa – Thông tin tỉnh Phú Thọ, Đặng Thị Khuê trở thành người tin cậy của đồng nghiệp nữ khi họ bị quấy rối tình dục. Mặc dù các chứng cứ bị xóa khi thanh tra cấp trên xuống làm việc, bà vẫn bình tĩnh và kiên quyết trình bày sự việc, và kết quả là người quấy rối tình dục đã bị xử lý kỷ luật.
Năm 1976, sau khi tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Đông Dương, Đặng Thị Khuê được giao công tác tại Hội Mỹ thuật Việt Nam. Sau này, bà trở thành Thường vụ Ban Chấp hành và Trưởng ban sáng tạo kiêm Chánh Văn phòng Hội. Trong thời gian này, tác phẩm của bà thường bị chỉ trích là không tuân thủ “phương pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa”, với màu sắc “trừu tượng” (tức là sáng tác theo phương pháp “tư bản”). Bà đã phải đối mặt một mình với các quy kết này trong một cuộc họp của Bộ Văn hóa, nhưng cuối cùng đã thành công trong việc bảo vệ tác phẩm của mình.
Từ những năm 1980, Đặng Thị Khuê đã dành thời gian nghiên cứu đời sống của các sắc tộc và ý tưởng về cội nguồn của con người, và áp dụng nghiên cứu này vào tác phẩm hội họa của mình. Bà đã thực hiện các thực nghiệm tạo hình tổng hợp từ trước những năm 1990, đặc biệt trong việc tìm kiếm những phẩm chất đặc trưng của thẩm mỹ bản địa Việt Nam. Bà đã tổ chức triển lãm sắp đặt đầu tiên tại Mỹ vào năm 1998.
Trong giai đoạn Đổi Mới, Đặng Thị Khuê đã đóng vai trò quan trọng trong Hội Nghệ sĩ Tạo hình Việt Nam và góp phần trong sự phát triển của nghệ thuật hiện đại tại Việt Nam. Bà cũng là đại diện duy nhất của Mỹ thuật Việt Nam tham gia vào Quốc hội khóa VII. Năm 2001, bà tham gia triển lãm “Quan hệ nhân quả” tại Viện Goethe cùng với các nghệ sĩ khác. Năm 2003, bà tổ chức triển lãm “Quá khứ trong hiện tại” tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, và tiếp tục tham gia các triển lãm khác ở Thụy Điển, Ý và nhiều nơi khác.
Năm 2019, Đặng Thị Khuê tham gia hợp tác với xã hội Vụn Art, giúp đỡ người khuyết tật học và thực hành ghép tranh vải. Bà tiếp tục hoạt động sáng tạo trong nghệ thuật và thể hiện sự ảnh hưởng lâu dài của mình trên cả nước.
Triển Lãm – “Nhận Diện Và Kết Nối”
Tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Hà Nội đang tổ chức triển lãm “Nhận diện và kết nối” của họa sĩ Đặng Thị Khuê, trưng bày các tác phẩm nghệ thuật sắp đặt mang người xem trở lại giá trị văn hóa truyền thống với triết lý Việt.
Đặng Thị Khuê chia sẻ: “Tôi lựa chọn nghệ thuật sắp đặt không phải để theo đuổi trào lưu thời thượng. Có thể nói, khi tìm về truyền thống, tôi gặp lại nghệ thuật đương đại.”
Trong hành trình nghệ thuật, Đặng Thị Khuê sử dụng những vật liệu của các dân tộc và nghệ thuật đương đại để thể hiện các chủ đề về bản sắc văn hóa. Triển lãm “Nhận diện và kết nối” giới thiệu 7 tác phẩm.
“Tri âm” là sự hoài cảm về ca trù, diễn xướng của người Việt từng mê hoặc lòng người; “Dấu ấn” tái hiện các họa tiết và hình ảnh cổ xưa từ hoa văn trống đồng đến các chạm khắc trong kiến trúc cổ… “Ngôn ngữ” tái hiện không gian sống của người Mông với các sản phẩm chế từ sợi lanh và những đôi bàn tay đang làm việc, in hoa văn, nhuộm chàm, đưa người xem khám phá thế giới tinh thần của phụ nữ dân tộc này… ” m hưởng đại ngàn” ẩn dụ văn hóa Tây Nguyên qua những cây cột – cột Klao, cột Kut – được tác giả chế tác theo cách hiểu riêng của mình…
Mặc dù mỗi tác phẩm mang một cốt truyện khác nhau, nhưng tất cả đều chung một suy tư về con người luôn phải đối mặt với chính mình và quá khứ tổn thất.
Theo nhà phê bình Bùi Thị Thanh Mai, Đặng Thị Khuê sắp đặt triển lãm theo kết cấu không gian để trình bày ý tưởng tạo hình. Tại mỗi tác phẩm, nghệ sỹ chủ động lựa chọn các chi tiết tiêu biểu để làm nổi bật nội dung và ý tưởng. Nhờ sự công phu trong việc sưu tầm hiện vật từ nhiều năm, tác giả đã khai thác lợi thế của những đồ vật bình dị trong dân gian để gợi lên giá trị truyền thống. Mỗi tác phẩm là cảm xúc của nghệ sỹ về lịch sử, văn hóa và cội nguồn dân tộc.
Đặng Thị Khuê chú trọng vào tương tác với người xem. Xem “Tri âm”, khán giả không chỉ được thưởng thức tiếng đàn, lời ca của nghệ nhân, mà còn được trải nghiệm hình thức nghệ thuật từ các hiện vật đặc trưng trong nghệ thuật ca trù như đàn đáy, phách và trống chầu… “Cá thể và cộng đồng” tạo ra không gian mở, mời mọi người tham gia, tương tác với tác phẩm.
Hay “Dấu ấn”, bạn có thể trực tiếp thực hành nghệ thuật qua hành vi, qua thao tác thực tế: nhìn, chạm vào hoặc thậm chí in rập – tác giả muốn kéo dài ấn tượng và cảm xúc về lịch sử, văn hóa cội nguồn và đất nước… Mỗi tác phẩm như một gợi ý hoặc một chìa khóa để khán giả giải mã hình thức nghệ thuật và thông điệp của người xưa gửi gắm qua di sản. Nhờ đó, những giá trị tốt đẹp của văn hóa truyền thống có thể được truyền bá và phát huy trong cuộc sống hiện đại.
