Guernica là một bức tranh sơn dầu nổi tiếng của danh hoạ Pablo Picasso, được sáng tác vào năm 1937 tại Paris, đã trở thành biểu tượng phản chiến đầy mạnh mẽ trong lịch sử nghệ thuật. Được vẽ trên một tấm vải lớn, bức tranh sử dụng tông màu xám, đen và trắng để khắc họa nỗi đau khổ và tàn phá do chiến tranh gây ra, nổi bật với hình ảnh con ngựa, bò tót, người phụ nữ khóc thét, và người lính hy sinh. Picasso lấy cảm hứng từ vụ đánh bom tàn khốc tại thị trấn Guernica ở Tây Ban Nha do Đức Quốc xã và Phát xít Ý thực hiện, đồng thời được chính phủ Cộng hòa Tây Ban Nha giao nhiệm vụ tạo tác phẩm này cho gian hàng tại Triển lãm Quốc tế Paris năm 1937.
Contents
Hoàn Cảnh Ra Đời Của Bức Tranh Guernica
Bối cảnh ra đời của *Guernica* gắn liền với những biến cố đau thương trong Nội chiến Tây Ban Nha, khi phe Quốc gia do Tướng Francisco Franco lãnh đạo đã tiến hành cuộc chiến nhằm thiết lập chế độ độc tài phát xít, chống lại phe Cộng hòa gồm các lực lượng cộng sản, xã hội chủ nghĩa và vô chính phủ. Ngày 26 tháng 4 năm 1937, thị trấn Guernica tại vùng Basque đã hứng chịu cuộc không kích tàn khốc của Quân đoàn Condor từ Đức Quốc xã, dẫn đến cảnh tượng đổ nát và đau thương. Vì là ngày chợ, phần lớn cư dân ở đây là phụ nữ và trẻ em, và do các cây cầu bị phá hủy, người dân khó có thể thoát thân. Nhật ký của Đại tá Đức Wolfram von Richthofen ghi lại việc tấn công nhằm ngăn chặn quân Cộng hòa rút lui qua đây, dù mục tiêu quân sự chính là một nhà máy ở ngoại ô lại không hề bị ảnh hưởng.
Nhà báo George Steer của *The Times* đã thuật lại chi tiết vụ thảm sát, đưa tin về vụ ném bom lên cộng đồng quốc tế và thu hút sự chú ý của Pablo Picasso, lúc đó đang sống tại Paris. Được chính phủ Cộng hòa Tây Ban Nha giao nhiệm vụ tạo một tác phẩm cho gian hàng tại Triển lãm Quốc tế Paris năm 1937, Picasso quyết định phản ánh bi kịch này trong tác phẩm *Guernica*. Với hình ảnh những người phụ nữ khóc thét và các em bé bị thương, tác phẩm trở thành biểu tượng phản chiến mạnh mẽ, nhằm tố cáo nỗi đau khổ mà chiến tranh gây ra cho những người vô tội.
Bố Cục Của Tác Phẩm Guernica – Picasso
Bố cục của Guernica là một cảnh tượng hỗn loạn và đầy ám ảnh, tập trung vào những hình ảnh biểu tượng phản ánh nỗi đau và bạo lực của chiến tranh. Bức tranh được bố trí trong một không gian lớn, với những nhân vật và chi tiết chồng chéo, tạo nên một cảnh tượng kinh hoàng.
Bên trái là hình ảnh một con bò đực đứng trên một người phụ nữ đau đớn đang bế một đứa trẻ đã chết. Con bò đực mắt mở to, chiếc đuôi của nó tựa như ngọn lửa bốc cháy và khói cuồn cuộn, thể hiện vẻ kinh hoàng. Người phụ nữ ngửa đầu ra sau, miệng há to thể hiện tiếng kêu đau đớn. Ở trung tâm, một con ngựa ngã xuống với lỗ thủng lớn trên hông, như thể bị đâm xuyên qua, cơ thể của nó được phủ lớp hoa văn áo giáp gợi hình ảnh sợi xích, tượng trưng cho sự ràng buộc và nỗi đau.
Bên dưới con ngựa là một người lính đã chết, cơ thể bị phân mảnh. Tay phải của anh ta nắm chặt một thanh kiếm vỡ, từ đó mọc ra một bông hoa nhỏ — biểu tượng cho sự sống nảy sinh từ đổ nát. Bàn tay trái mở rộng, lộ rõ dấu thánh, biểu trưng cho sự tử đạo. Trên cao, một bóng đèn trần hình con mắt toàn năng tỏa sáng mạnh mẽ, nhấn mạnh sự chứng kiến của thế giới trước cảnh bạo lực này.
Phía trên bên phải con ngựa là một người phụ nữ sợ hãi, tay cầm đèn với ngọn lửa cháy sáng, như muốn phản chiếu bóng đèn trần. Ánh sáng từ chiếc đèn cô cầm chiếu rọi vào những cảnh tượng đau thương bên dưới. Dưới người phụ nữ này, một người phụ nữ khác đang choáng váng và loạng choạng tiến về trung tâm bức tranh, ánh mắt vô hồn nhìn vào bóng đèn trần.
Lưỡi của con ngựa, bò đực và người phụ nữ đau buồn được thay thế bởi những con dao găm, biểu thị tiếng la hét đau đớn và tức giận. Ở bên phải con bò đực, một chú chim bồ câu bị thương đứng trên bức tường nứt, nơi ánh sáng từ bên ngoài chiếu vào, biểu thị sự mong manh của hòa bình trong xung đột.
Phía bên phải của bức tranh là một người phụ nữ khác, hai tay giơ lên trong sợ hãi và miệng há to, như bị mắc kẹt trong ngọn lửa bùng cháy. Hình ảnh bàn tay của cô mô phỏng hình dạng của một chiếc máy bay, liên tưởng đến mối đe dọa từ không trung. Một bức tường tối với cánh cửa mở xác định phía bên phải của căn phòng.
Một số hình ảnh ẩn hiện cũng được thấy trong bức tranh: phần mũi và răng trên của con ngựa tạo ra một hình hộp sọ người, và toàn bộ chân trước của con ngựa kết hợp với hình ảnh một chiếc sừng trong ngực nó tạo nên bóng dáng một con bò đực đang húc. Những chi tiết tinh vi này góp phần làm nổi bật tính tượng trưng và sự phức tạp của Guernica, biến tác phẩm thành biểu tượng phản chiến mãnh liệt.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Kiệt Tác Thế Kỉ – Guernica (Pablo Picasso)
Bức tranh Guernica của Pablo Picasso, một kiệt tác nghệ thuật hiện đại, không chỉ là biểu tượng mạnh mẽ phản đối chiến tranh mà còn mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc khác nhau. Các yếu tố chủ đạo trong tranh, đặc biệt là hình ảnh con bò đực và con ngựa, đã gây ra nhiều tranh luận và cách diễn giải mâu thuẫn trong giới nghệ thuật. Theo nhà sử học nghệ thuật Patricia Failing, hai nhân vật này có tầm quan trọng trong văn hóa Tây Ban Nha, và Picasso đã sử dụng chúng với nhiều ý nghĩa khác nhau xuyên suốt sự nghiệp, khiến cho việc lý giải ý nghĩa cụ thể trở nên phức tạp và đa chiều.
Picasso từng chia sẻ rằng ông không có ý định gán ý nghĩa cụ thể nào cho từng chi tiết trong tranh, mà chỉ vẽ các vật thể đúng với bản chất của chúng. Dù vậy, các học giả như Beverly Ray đã nhận xét rằng bức tranh phản ánh nỗi đau và sự hỗn loạn thông qua các hình dáng và tư thế của các nhân vật. Sử dụng sắc đen, trắng và xám, Guernica tạo nên bầu không khí u ám, ám chỉ sự tàn phá của chiến tranh và nội chiến Tây Ban Nha.
Alejandro Escalona cho rằng bức tranh tạo ra một không gian đóng kín, áp đảo, không có lối thoát, khiến người xem cảm nhận rõ ràng sự khủng khiếp của cảnh bạo lực và đau thương. Tác phẩm còn được đánh giá là một cách Picasso thể hiện lập trường của mình trước các thế lực chính trị và bạo lực, đồng thời là một sự tự khẳng định về sức mạnh giải phóng của nghệ thuật trong việc bảo vệ quyền tự do và cá nhân.
Trong bối cảnh lịch sử, Guernica đã trở thành biểu tượng của Tây Ban Nha về sự kết thúc chế độ độc tài Franco và là một biểu tượng của phong trào dân tộc Basque. Các nhóm cánh tả Basque đã sử dụng các hình ảnh từ bức tranh để làm biểu tượng cho phong trào của họ, trong đó có tổ chức Etxerat với hình ảnh đảo ngược của bóng đèn.
WJHB Sandberg từng mô tả Guernica là một ngôn ngữ nghệ thuật mới, kết hợp phong cách biểu hiện và lập thể, thể hiện nỗi đau nhân loại qua các đường nét chéo và không gian mơ hồ, vừa bên trong vừa bên ngoài. Nhà phê bình nghệ thuật Jonathan Jones gọi Guernica là “ngày tận thế của chủ nghĩa lập thể”, với mong muốn truyền tải sự thật vượt qua mọi lời dối trá của chế độ độc tài.
Bức tranh Guernica đã truyền cảm hứng cho nhiều tác phẩm khác trong nghệ thuật hiện đại, từ bức The American People Series #20: Die của Faith Ringgold đến các tác phẩm Keiskamma Guernicas tại Nam Phi. Tiến sĩ Nicola Ashmore cũng đã tổ chức triển lãm Guernica Remakings nhằm tôn vinh sự tác động mạnh mẽ của tác phẩm này. Trải qua thời gian, Guernica đã vượt ra khỏi khuôn khổ một bức tranh chính trị, trở thành biểu tượng phổ quát về sự đau khổ của chiến tranh và là lời cảnh tỉnh cho nhân loại.
