Họa sĩ Quang Phòng là người có công ghi lại một cách công phu lịch sử mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Ông dành nhiều tâm huyết để nghiên cứu và cho ra đời những tác phẩm đồ sộ, góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nền mỹ thuật nước nhà.
Contents
Cuộc Đời Và Sự Nghiệp Họa Sĩ Quang Phòng
Năm sinh và năm mất của họa sĩ Quang Phòng hiện chưa có thông tin chính xác. Tuy nhiên, những dấu ấn ông để lại trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam là vô cùng rõ nét. Họa sĩ Quang Phòng là một trong những ví dụ tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong giai đoạn tiền khởi nghĩa. Ông không chỉ tài năng trong lĩnh vực nghệ thuật mà còn có lòng yêu nước nồng nàn.
Năm 1943, khi đang là sinh viên năm thứ hai Trường cao đẳng Mỹ thuật Ðông Dương, ông đã cùng với các bạn học như Nguyễn Thọ, Huỳnh Văn Thuận, Mai Văn Hiến, Dương Bích Liên tham gia vào các hoạt động yêu nước. Họ rải truyền đơn, dán khẩu hiệu “đánh Pháp đuổi Nhật”, cắm cờ trên tà-vẹt xe điện… với tinh thần hăng hái của tuổi trẻ. Những hoạt động này tuy mạo hiểm nhưng thể hiện tinh thần yêu nước mãnh liệt của những thanh niên, sinh viên yêu nước thời bấy giờ. Họ ý thức được vai trò của mình trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và sẵn sàng cống hiến sức lực, tuổi trẻ cho Tổ quốc.
Họa sĩ Quang Phòng cũng tham gia vào nhiều hoạt động nghệ thuật. Ông góp sức vào các triển lãm do các họa sĩ Tô Ngọc Vân, Nam Sơn, Nguyễn Tiến Chung tổ chức, tạo nên một không khí nghệ thuật tự do và khẳng định bản thân. Ngoài ra, ông còn tham gia trang trí sân khấu cho vở kịch “Hội nghị Diên Hồng” của Huỳnh Văn Tiểng – một vở kịch mang tính đấu tranh chính trị cao.
Cách mạng tháng Tám thành công như một luồng sinh khí mới, khơi dậy ý thức dân tộc mãnh liệt trong giới mỹ thuật Việt Nam thời kỳ bấy giờ. Họa sĩ Quang Phòng, dù đã bước vào tuổi 81, vẫn không thể nào quên được bầu không khí sôi sục sau ngày độc lập tháng 9 năm 1945. Toàn thể giới mỹ thuật dấy lên một phong trào sáng tác và vẽ tranh cổ động ủng hộ Việt Minh, bảo vệ chính quyền cách mạng với tinh thần hăng hái chưa từng thấy. Ông cũng góp phần vẽ những áp-phích có chú thích bằng thơ lục bát, thu hút đông đảo người dân đến xem.
Những ngày ấy, các họa sĩ miệt mài sáng tác trong các phòng vẽ của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Ðông Dương. Họ không quản ngại khó khăn, quên ăn quên ngủ, vẽ những tấm áp-phích khổ lớn với những hàng chữ tiếng Anh to đậm để thu hút sự chú ý của quân Đồng minh. Tác phẩm “Nước Việt Nam của người Việt Nam” của Trần Văn Cẩn được treo phủ kín tòa nhà Ðịa ốc ngân hàng ở phố Ðinh Tiên Hoàng (nay là phố Hai Bà Trưng). Tác phẩm “Toàn dân đấu tranh cho độc lập thống nhất Việt Nam” của Nguyễn Sáng cũng được treo lút tầng trên quán rượu Nhà Vua. Nhóm họa sĩ Phan Thông, Thân Trọng Sự, Mai Văn Nam cũng góp phần với nhiều tranh tường. Lê Phả và Huỳnh Văn Thuận sáng tác hơn 30 bức tranh khắc gỗ màu cổ động cho phong trào bình dân học vụ và tăng gia sản xuất. Tất cả các tác phẩm đều thể hiện tinh thần sôi nổi, tự phát, nồng nàn lòng yêu nước và yêu chế độ mới của các họa sĩ.
Ngay sau Cách mạng tháng Tám, nền mỹ thuật Việt Nam sôi động với những hoạt động sáng tác hăng say, thể hiện tinh thần yêu nước và niềm say mê nghệ thuật của các nghệ sĩ. Bên cạnh những sáng tác cá nhân về Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều họa sĩ như Mai Văn Hiến, Nguyễn Sáng, Nguyễn Khuyến… đã tham gia thiết kế mẫu tiền cho Ngân hàng Nhà nước non trẻ. Lượng tác phẩm thời kỳ này nở rộ, thể hiện bầu không khí háo hức, sôi nổi của giới mỹ thuật trong thời kỳ mới.
Triển lãm Mỹ thuật tháng Tám 1946 được xem như triển lãm mỹ thuật toàn quốc đầu tiên, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Triển lãm tập trung vào chủ đề con người và cuộc sống mới, với hình ảnh chiến sĩ tự vệ, nữ sinh áo dài, thể hiện tinh thần yêu nước và sự ủng hộ cho chính quyền mới. Không khí sáng tạo sôi nổi lan tỏa trong giới mỹ thuật, thể hiện qua sự đa dạng chất liệu và phong cách nghệ thuật, từ khắc gỗ, sơn mài, sơn dầu đến lụa, bột màu.
Đây là thời kỳ các họa sĩ mạnh dạn đổi mới ngôn ngữ hội họa, thể hiện tinh thần dấn thân và gắn bó với cuộc sống. Những tác phẩm tiêu biểu như “Bác Hồ làm việc ở Bắc Bộ Phủ” (khắc gỗ – Tô Ngọc Vân), “Xuống đồng” (lụa – Trần Văn Cẩn), “Chợ Bờ” (sơn mài – Nguyễn Văn Tỵ), “Lớp bình dân” (bột màu – Dương Bích Liên), “Góc phố Hàng Bút” (khắc gỗ – Phạm Văn Ðôn), “Tượng Hồ Chủ tịch” (Nguyễn Thị Kim), “Chân dung Hồ Chủ tịch” (đồng – Vũ Cao Ðàm) là minh chứng cho sự phát triển mạnh mẽ của mỹ thuật Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám.
Họa sĩ Quang Phòng cũng góp phần tô điểm cho giai đoạn này với 4 tác phẩm: “Trai phòng”, “Nhà sàn người Trại ở Sơn Tây”, “Trên cầu thang lên nhà sàn”, “Gia đình người thợ rèn”. Trong đó, “Gia đình người thợ rèn” đã vinh dự nhận Giải thưởng Quốc hội.
Khi Toàn quốc kháng chiến bùng nổ, lòng yêu nước thôi thúc họa sĩ Quang Phòng muốn ở lại Hà Nội chiến đấu cùng đội quân quyết tử. Tuy nhiên, theo lời khuyên của ông Đào Duy Kỳ, ông gia nhập đoàn tuyên truyền kháng chiến “Giải phóng” mới thành lập tại Hà Đông. Trước khi lên đường, ông tranh thủ vẽ tranh về Hà Nội chiến đấu và cùng họa sĩ Dương Bích Liên vẽ, dán bích chương “Thủ đô chuẩn bị” với lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Bờ Hồ.
Cùng với nhiều nghệ sĩ khác, Quang Phòng hăng hái tham gia kháng chiến. Ông theo đoàn kịch Giải phóng, mở triển lãm lưu động khắp Việt Bắc, sau đó gia nhập quân đội, miệt mài vẽ tranh phục vụ cho công tác tuyên truyền cách mạng.
Khi hòa bình lập lại, Quang Phòng cống hiến cho nền mỹ thuật nước nhà qua công tác nghiên cứu tại Trường cao đẳng Mỹ thuật và Nhà xuất bản Mỹ thuật, đồng thời hoàn thành nhiều bộ sách giá trị như Các họa sĩ Trường cao đẳng Mỹ thuật Ðông Dương; Mỹ thuật hiện đại Việt Nam; Tranh khắc gỗ Việt Nam; Mỹ thuật Thủ đô Hà Nội thế kỷ 20.
Triển lãm
1946 – Triển lãm cá nhân “Phong trào Xóa mù chữ ở Nông thôn,” Nhà Thông tin Tràng Tiền, Hà Nội
1947 – Triển lãm cá nhân tại tỉnh Bắc Cạn
Vai trò chính thức
1951 – Họa sĩ cho Sở Thông tin và Tuyên truyền, Tỉnh Yên Bái
1952-1954 – Họa sĩ cho Sở Mỹ thuật Khu vực Quân sự 4
1954-1962 – Giảng viên tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam
1962-1987 – Biên tập nghệ thuật cho Nhà Xuất bản Văn hóa
Giải thưởng
Tháng 8 năm 1946 – Quốc hội vinh danh cho bức tranh sơn dầu, Gia đình Thợ rèn
1946 – Giải ba tại Triển lãm Mỹ thuật Quốc gia
1953 – Giải nhì tại Triển lãm Mỹ thuật Xuân, Khu vực Quân sự 4
1970 – Giải nhất tại Cuộc thi Sách đẹp Quốc tế, Moscow
1971 – Huy chương vàng tại Hội chợ Sách quốc tế Moska, Leipzig
1983 – Giải nhì tại Triển lãm Mỹ thuật Thủ đô
1984 – Giải nhì tại Triển lãm Mỹ thuật Thủ đô
1993 – Giải nhì từ Bộ phận Nhận xét Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam
1994 – Giải nhì từ Bộ phận Nhận xét Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam
1996 – Giải ba từ Bộ phận Nhận xét Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam
1998 – Giải ba từ Bộ phận Nhận xét Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam
2001 – Giải ba từ Bộ phận Nhận xét Mỹ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam
2004 – Giải thưởng tại Triển lãm Mỹ thuật với các tác phẩm chính của Hội Mỹ thuật Việt Nam, Hà Nội2006 – Giải ba tại Triển lãm Mỹ thuật với các tác phẩm chính của Hội Mỹ thuật Việt Nam, Hà Nội
Huy chương Hạng nhất của Kháng chiến chống Mỹ
Huy chương cho Sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam
Tác Phẩm Tranh Nổi Bật Của Hoạ Sĩ Quang Phòng
Họa sĩ Quang Phòng được biết đến với nhiều tác phẩm nghệ thuật giá trị, góp phần tô điểm cho nền mỹ thuật Việt Nam. Dưới đây là một số tác phẩm tiêu biểu của ông:
