Tiểu Sử Cuộc Đời Hoạ Sĩ Nguyễn Như Huân
Họa sĩ Nguyễn Như Huân còn được biết tới với cái tên Thái Hà, sinh năm 1924 tại Tân Hồng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ngay từ nhỏ, ông đã bộc lộ niềm đam mê và tài năng nghệ thuật. Khi tròn 17 tuổi, ông thi đậu và theo học tại trường Mỹ thuật Đông Dương, khóa 1940-1945.
Trong suốt thời gian học tập tại trường Mỹ thuật Đông Dương, Thái Hà đã trau dồi kiến thức và kỹ năng nghệ thuật dưới sự hướng dẫn của các thầy cô và nghệ sĩ nổi tiếng. Với tinh thần học tập chăm chỉ và sáng tạo, ông đã hoàn thành xuất sắc chương trình học và tốt nghiệp vào năm 1945.
Ngay sau khi tốt nghiệp, ông trở thành họa sĩ đầu tiên của Hà Nội nhập ngũ và tham gia Nam Tiến vào tháng 8/1945. Với tinh thần yêu nước nồng nàn, ông tham gia lớp quân chính cấp tốc đầu tiên tại Hà Nội ngay sau khi khởi nghĩa ngày 19/8/1945.
Trên con đường nghệ thuật và quân sự, Thái Hà đã thể hiện sự quyết tâm và lòng dũng cảm, góp phần không nhỏ vào công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước. Những tác phẩm nghệ thuật của ông không chỉ thể hiện tài năng mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu kiên cường.
Con Đường Nghệ Thuật
Họa sĩ Thái Hà, tên thật là Nguyễn Như Huân, sinh năm 1924 tại Tân Hồng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh, trong một gia đình nhà giáo. Ngay từ khi còn trẻ, ông đã thi đậu vào trường Mỹ thuật Đông Dương, nơi ông theo học từ năm 1940 đến 1945. Sau khi tốt nghiệp, ông trở thành họa sĩ đầu tiên của Hà Nội nhập ngũ và tham gia Nam Tiến vào tháng 8/1945, đồng thời tham gia lớp quân chính cấp tốc đầu tiên tại Hà Nội ngay sau khởi nghĩa ngày 19/8/1945.
Trong suốt những năm 1946 đến 1954, Thái Hà (lúc bấy giờ là Nguyễn Như Huân) vừa là đại đội trưởng chỉ huy đội trọng pháo, vừa là chiến sĩ trên mặt trận văn hóa. Sự kết hợp giữa nghệ thuật và chiến đấu đã tạo nên những tác phẩm đầy cảm xúc và tình yêu với miền đất ông đã từng gắn bó. Những năm tháng sống và chiến đấu gian khổ này đã để lại những dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn ông và được thể hiện qua các tác phẩm nghệ thuật sau này.
Sau Hiệp định Gene’ve 1954, Thái Hà tập kết ra Bắc và tham gia triển lãm tại Khu triển lãm quân đội ở Bích Câu gần Quốc Tử Giám cuối năm 1954. Tại đây, ông trưng bày ba tác phẩm lụa kích thước lớn, gồm “Các bà mẹ đấu tranh chống bắt lính ở Quảng Nam,” “Nhớ ngày Tây Nguyên giải phóng,” và “Giao thông chiến trên đèo Hải Vân.”
Năm 1957, ông được cử sang Liên Xô học thiết kế mỹ thuật điện ảnh phim truyện trong hai năm. Sau khi trở về nước, ông tham gia thiết kế mỹ thuật cho bộ phim “Chim Vành Khuyên” (1962), một tác phẩm điện ảnh nổi tiếng của nền điện ảnh dân tộc Việt Nam. Trong khoảng thời gian này, ông sáng tác nhiều tác phẩm về Tây Nguyên, vừa có giá trị lịch sử vừa có giá trị nghệ thuật.
Vào năm 1964, Thái Hà lại lên đường vào miền Nam theo tiếng gọi của Tổ quốc. Tại đây, ông đảm nhận nhiệm vụ Trưởng phòng hội họa giải phóng thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương cục miền Nam. Ông cùng họa sĩ Huỳnh Phương Đông mở lớp đào tạo hội họa 6 tháng cho gần 70 học viên từ Bình Thuận đến mũi Cà Mau. Những họa sĩ được đào tạo này đã trở thành lực lượng quan trọng trong phong trào sáng tác và công tác tuyên truyền địa phương.
Trong thời gian công tác tại Ban Tuyên huấn Trung ương cục, Thái Hà đi khắp các chiến trường miền Nam, từ Củ Chi đến Đồng Tháp Mười, Mỹ Tho, Bến Tre, Cửu Long Giang, Bạc Liêu và Cà Mau. Tại mỗi nơi, ông ký họa và tổ chức các buổi vẽ tranh cho nhân dân và du kích xem. Ông cũng mở lớp dạy vẽ tại Cà Mau cho 11 học viên từ các tỉnh miền Tây Nam Bộ.
Năm 1968, Thái Hà cùng các họa sĩ khác tổ chức triển lãm ký họa “Miền Nam Việt Nam Đất nước con người” tại Hà Nội, được Bác Hồ đến thăm và xem.
Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, ông được cử vào Sài Gòn làm Cục trưởng Cục Mỹ thuật phía Nam và tham gia Ban Chấp hành Hội Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. Dù công việc bộn bề, ông vẫn dành thời gian sáng tác, với chủ đề chính về Tây Nguyên và Tây Nam Bộ. Các tác phẩm sơn mài khắc lớn như “Nhà rông Tây Nguyên,” “Đam San,” “Rừng U Minh,” và “Du Kích Nam Bộ” đều được lưu giữ tại các bảo tàng trong nước.
Năm 2002, Thái Hà bắt tay vào thực hiện tác phẩm “Đường mòn Hồ Chí Minh” với chủ đề Thần tố giải phóng Miền Nam, một tác phẩm sơn mài khắc kích cỡ lớn mà ông hoàn thành cùng nhóm họa sĩ từng sống và chiến đấu ở miền Nam.
Thái Hà đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng công chúng và đồng nghiệp với những đóng góp to lớn cho nghệ thuật và đất nước. Ông qua đời ở tuổi 80, để lại di sản nghệ thuật phong phú và những ký ức đẹp về một họa sĩ – chiến sĩ kiên cường, nhiệt huyết. Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước đợt I vào năm 2001, ghi nhận những thành tích xuất sắc của ông cho nền mỹ thuật Việt Nam.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Du kích ấp mũi Cà Mau – Nguyễn Như Huân
Bến Tre 1965 – Nguyễn Như Huân
Du kích Gia Định – Nguyễn Như Huân
