Nguyễn Như Huân (1924 – 2005), hay còn được biết đến với bút danh Thái Hà, là một trong những họa sĩ tài năng của Việt Nam. Ông nổi tiếng với kỹ thuật điêu luyện và chủ đề sáng tác độc đáo, đặc biệt là trong lĩnh vực ký họa. Nhờ những đóng góp to lớn của mình, ông đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền mỹ thuật Việt Nam.
Contents
Cuộc Đời và Sự Nghiệp Của Hoạ Sĩ Nguyễn Như Huân
Hoạ sĩ Nguyễn Như Huân sinh ngày 18/11/1924 tại làng Tân Hồng, huyện Tiến Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Nơi đây nổi tiếng với nghề sơn mài truyền thống. Chính vì vậy mà ông sớm tiếp xúc và đam mê nghệ thuật từ nhỏ.
Sinh ra trong gia đình có truyền thống gia giáo, từ nhỏ, họa sĩ Nguyễn Như Huân đã được tiếp xúc với nghệ thuật qua người anh trai Nguyễn Như Hoành, một nghệ sĩ và giáo viên trong thời Pháp thuộc. Năng khiếu nghệ thuật sớm bộc lộ, năm 17 tuổi, Nguyễn Như Huân thi đậu vào trường Mỹ thuật Đông Dương (khóa 1940 – 1945).
Tại trường Mỹ thuật Đông Dương, Nguyễn Như Huân được đào tạo bởi các họa sĩ nổi tiếng như Joseph Inguimberty và Évariste Jonchère. Ông được rèn luyện về kỹ thuật vẽ tranh và tiếp thu những tinh hoa của nghệ thuật phương Tây. Cuối năm 1943, do chiến tranh, ông và các bạn học đã được sơ tán đến thị xã Sơn Tây. Tại đây, ông gặp gỡ và kết bạn với họa sĩ Tô Ngọc Vân. Năm 1944, ông tham gia khóa học cuối cùng tại trường cùng với Phan Kế An, Dương Bích Liên và Mai Văn Hiến.
Tháng 8 năm 1945, sau khi tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Đông Dương, Nguyễn Như Huân hăng hái tham gia lớp quân chính cấp tốc đầu tiên tại Hà Nội, góp sức vào cuộc kháng chiến chống Pháp. Trên chiến trường liên khu 5 và Tây Nguyên, ông được bổ nhiệm làm đại đội trưởng pháo binh, chiến đấu bảo vệ quê hương.
Trên mặt trận, Nguyễn Như Huân không chỉ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chiến đấu mà còn miệt mài sáng tác nghệ thuật. Ông ghi lại hình ảnh cuộc chiến và con người Việt Nam qua các tác phẩm như “Du kích Gia Định”, “Tây Nguyên bao la”, “Tiếp vận Tây Nguyên”, “Làng miền núi”… Những tác phẩm này mang đậm dấu ấn hiện thực và tinh thần yêu nước, trở thành biểu tượng của nền nghệ thuật kháng chiến Việt Nam.
Trải nghiệm chiến tranh khốc liệt đã hun đúc tâm hồn nghệ sĩ của Nguyễn Như Huân, đồng thời là nguồn cảm hứng cho những sáng tác sau này. Ông đã chứng kiến những mất mát, hy sinh, nhưng cũng đồng thời cảm nhận được sức mạnh, ý chí kiên cường của dân tộc. Những cảm xúc đó được thể hiện qua các tác phẩm của ông một cách chân thực và sinh động.
Năm 1954, sau Hiệp định Geneva, họa sĩ Nguyễn Như Huân được tập kết ra miền Bắc. Ba năm sau, ông được cử sang Liên Xô học về thiết kế mỹ thuật ảnh (1957 – 1959). Trở về Việt Nam, ông tham gia thiết kế mỹ thuật cho phim “Chim Vành Khuyên” (1962) – một tác phẩm điện ảnh nổi tiếng.
Cuối năm 1962, ông theo học tại Trường Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh). Sau khi tốt nghiệp, ông tiếp tục cống hiến cho nền nghệ thuật nước nhà với nhiều vai trò khác nhau như họa sĩ, giảng viên và nhà hoạt động văn hóa. Là một họa sĩ, ông sáng tác nhiều tác phẩm về các chủ đề khác nhau, từ đời sống xã hội đến phong cảnh thiên nhiên. Là một giảng viên, ông giảng dạy tại trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội, đào tạo nhiều thế hệ họa sĩ tài năng. Và là một nhà hoạt động văn hóa, ông đã tham gia nhiều hoạt động thúc đẩy sự phát triển của nền nghệ thuật Việt Nam.
Năm 1962, đáp lời kêu gọi của Tổ quốc, họa sĩ Nguyễn Hữu Huân đã từ bỏ cuộc sống yên bình và danh vọng ở miền Bắc để vào chiến trường miền Nam. Tại đây, ông đảm nhận vị trí Trưởng phòng hội họa giải phóng thuộc Ban Tuyên huấn Trung tâm địa phương Nam. Cùng với họa sĩ Huỳnh Phương Đông, ông mở lớp học hội họa kéo dài 6 tháng, thu hút hơn 70 học viên từ Bình Thuận đến Cà Mau.
Với tinh thần cống hiến hết mình, ông dành nhiều thời gian cho những chuyến đi thực tế ở các mặt trận. Ông đã đến với đất thép Củ Chi, vượt Đồng Tháp Mười, qua Cửu Long Giang cuồn cuộn sóng, đến Bạc Liêu, Cà Mau. Mảnh đất Cà Mau kiên cường với rừng U Minh huyền bí đã giữ chân ông lâu nhất trong hành trình đầy nguy hiểm này. Tại đây, ông mở lớp tập trung thứ hai cho 11 học viên được cử đến từ các tỉnh Cà Mau, Rạch Giá, Sóc Trăng, Trà Vinh. Ông gắn bó với đồng bào, chiến sĩ, cùng họ tham gia vào phong trào đấu tranh của địa phương.
Đến đâu, ông cũng cùng học viên bày ký họa cho nhân dân du kích xem. Nhờ sự cởi mở, gần gũi và tài năng của mình, ông được mọi người yêu mến và gọi là “họa sĩ 6 túi” – bởi mỗi túi của ông đều chứa đầy sổ ký họa, bút vẽ và màu nước.
Phong Cách Sáng Tác Của Hoạ Sĩ Nguyễn Như Huân
Họa sĩ Nguyễn Như Huân được biết đến với phong cách ký họa độc đáo, thể hiện qua những nét vẽ nhanh, khéo léo phối hợp màu nước, bút chì và bút dạ. Bố cục trong các tác phẩm của ông thường giản dị, nhưng lại thể hiện chính xác cơ thể học và hơn hết là sự rung động của con tim trước hiện thực cuộc sống.
Chủ đề sáng tác của ông chủ yếu xoay quanh hình ảnh con người và cảnh vật miền Nam trong thời chiến. Các tác phẩm ký họa của ông ghi lại chân dung đồng bào, chiến sĩ cách mạng, bộ đội, dân quân, du kích với vẻ đẹp kiên cường, bất khuất nhưng cũng đầy nữ tính. Nét vẽ của ông cũng thể hiện rõ vóc dáng vạm vỡ, khỏe mạnh của những cán bộ, chiến sĩ cách mạng, cũng như những du kích lưng trần, chân đất.
Ngoài ra, ông còn dành nhiều thời gian để vẽ về phong cảnh miền Nam, đặc biệt là rừng U Minh. Những tác phẩm như “Rừng U minh” (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam), “Binh công xưởng trong rừng U minh” (Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM), “Rừng đước Cà Mau” (Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ) là minh chứng cho tài năng của ông trong việc thể hiện vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của thiên nhiên.
Giải Thưởng Và Danh Hiệu
Với những cống hiến cho kháng chiến và văn học nghệ thuật, họa sĩ Nguyễn Như Huân đã được trao tặng nhiều giải thưởng, huân chương, huy chương.
Giải thưởng:
- Giải thưởng Nhà nước về Văn học – Nghệ thuật năm 2001
- Giải thưởng Phạm Văn Đồng
- Giải thưởng Triển lãm Mỹ thuật Quân đội năm 1958 tại Khu V
- Giải thưởng Mỹ thuật Toàn quốc năm 1960 và 1980
Huân chương:
- Huân chương Kháng chiến chống Pháp
- Huân chương Kháng chiến chống Mỹ Hạng Nhất
Huy chương:
- Huy chương vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam
- Huy chương vì sự nghiệp Văn học – Nghệ thuật Việt Nam
Di sản của cố họa sĩ Nguyễn Như Huân hiện đang được lưu giữ tại các bảo tàng ở Việt Nam như Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật TP. HCM, Bảo tàng TP.HCM, bảo tàng các tỉnh Bến Tre, Cà Mau, các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
Tác Phẩm Tranh Nổi Bật Của Hoạ Sĩ Nguyễn Như Huân
Các tác phẩm chính: Tây Nguyên bao la, Tiếp Vận Tây Nguyên, Làng miền núi
“Du kích ấp mũi Cà Mau” 1973, sơn khắc
“Bến Tre 1965” màu nước
“Công binh xưởng trong rừng U Minh” 90cmx126cm, sơn mài
“Du kích rừng U Minh” màu nước, Cà Mau 11/1966
