Họa sĩ Phan Kế An (1923 – 2018) là một trong những tên tuổi lớn của nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Ông được biết đến với vai trò người đầu tiên được ký họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời là tác giả của nhiều tác phẩm tranh biếm họa vang danh trên báo Sự Thật.
Contents
Tiểu Sử Cuộc Đời Hoạ Sĩ Phan Kế An
Họa sĩ Phan Kế An sinh ngày 20 tháng 3 năm 1923 tại Sơn Tây, Hà Nội. Ông xuất thân trong một gia đình nhà nho yêu nước. Cha ông là cụ Phan Kế Toại, một vị quan triều đình, từng giữ chức Khâm sai đại thần dưới thời Chính phủ Trần Trọng Kim. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, cụ Phan Kế Toại được cử giữ chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ, Phó Thủ tướng Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, Phan Kế An đã tham gia tích cực vào phong trào cách mạng và trở thành một chiến sĩ Việt Minh. Ông cùng với các họa sĩ khác như Mai Văn Nam, Tạ Thúc Bình, Vĩnh Noãn, Mai Văn Hiến, Lê Phá, Kim Đồng, Phan Thông, Nguyễn Tư Nghiêm, Tôn Đức Lượng, Nguyễn Văn Thiện… sử dụng tài năng nghệ thuật của mình để cổ vũ tinh thần yêu nước và chống Pháp.
Bên cạnh hoạt động nghệ thuật, Phan Kế An còn tham gia vào việc cất giấu vũ khí cho Việt Minh. Vũ khí khi cướp được của quân đội Nhật Bản được bí mật chuyển về và cất giấu tại tư dinh của cụ Phan Kế Toại, cha của ông. Đây là một đóng góp quan trọng cho công cuộc kháng chiến chống Pháp của Việt Minh.
Họa sĩ Phan Kế An là sinh viên khóa 18 Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (École des Beaux- Arts de l’Indochine), nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Ông cũng là một trong những hội viên đầu tiên của ngành hội họa – Hội Mỹ thuật Việt Nam ngay từ năm 1957…
Sự Nghiệp Của Họa Sĩ Phan Kế An
Sự nghiệp nghệ thuật của Phan Kế An gặt hái được nhiều thành công vang dội. Ông được biết đến là một nghệ sĩ đa tài, thành thạo ở nhiều lĩnh vực như chân dung, tranh biếm họa, sơn mài,… Họa sĩ Phan Kế An cũng là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Mỹ thuật Việt Nam.
Một trong những dấu ấn nổi bật nhất trong sự nghiệp của Phan Kế An là việc ông được cố Tổng Bí thư Trường Chinh giao nhiệm vụ ký họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh vào năm 1948. Đây là một vinh dự lớn lao và là dấu ấn lịch sử quan trọng trong sự nghiệp của ông. Bức ký họa của Phan Kế An đã ghi lại hình ảnh giản dị, ung dung của vị lãnh tụ vĩ đại, trở thành một trong những hình ảnh biểu tượng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Cố họa sĩ Phan Kế An còn có nhiều tác phẩm về chủ đề Bác Hồ. Ông đã vẽ hơn 20 bức tranh về Bác, thể hiện sự kính trọng và yêu mến của mình đối với vị lãnh tụ vĩ đại. Bên cạnh đó, ông cũng ký họa hầu hết các văn nghệ sĩ uy tín của nước ta thời đó như Nguyên Hồng, Thế Lữ, Nguyễn Công Hoan, Nguyễn Huy Tưởng, Nguyễn Tuân, Hoài Thanh, Hoàng Trung Thông, Trần Lê Văn, Quang Dũng, Hoàng Cầm, Anh Thơ.
Ngoài ra, Phan Kế An còn được biết đến với bút danh Phan Kích, sở hữu bút pháp châm biếm sắc sảo qua các tác phẩm biếm họa đặc sắc, được đăng trên báo Sự Thật, Báo Nhân Dân, Báo Quân đội Nhân dân…. Các tác phẩm của ông đã góp phần cổ vũ tinh thần yêu nước và chống Pháp của nhân dân ta.
Trong lĩnh vực sơn mài, Phan Kế An là một trong những nhà tiên phong đưa chất liệu này vào tranh hiện đại. Ông đã sáng tạo ra nhiều tác phẩm sơn mài độc đáo, mang đậm dấu ấn cá nhân và góp phần làm phong phú thêm nền mỹ thuật Việt Nam.
Giải Thưởng Và Danh Hiệu
Giải nhất tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc (1951 – 1955 – 1960)
Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật (2001)
Huân chương Độc lập hạng Ba
Tác Phẩm Tranh Nổi Bật Của Họa Sĩ Phan Kế An
Nhắc đến họa sĩ Phan Kế An thì không thể không nhắc đến bức tranh sơn mài “Nhớ một chiều Tây Bắc” – một tác phẩm nghệ thuật huyền thoại trong lòng người yêu nghệ thuật Việt Nam. Bức tranh được sáng tác vào mùa đông năm 1950, khi ông tham gia kháng chiến với tư cách là đặc phái viên của báo Sự Thật.
“Nhớ một chiều Tây Bắc” là một bức tranh phong cảnh với gam màu chủ đạo là màu xám xanh và xanh chàm – hai gam màu đặc trưng trong tranh sơn mài của Phan Kế An. Bức tranh tái hiện khung cảnh hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc vào một buổi chiều tà, với những dãy núi cao sừng sững, những thửa ruộng bậc thang uốn lượn và những bản làng ẩn hiện trong sương mù.
Điểm nhấn của bức tranh là hình ảnh đoàn quân du kích đang hành quân trên sườn núi. Họ là những con người giản dị, mộc mạc, với trang phục đơn sơ, nhưng lại mang trong mình một tinh thần quả cảm và ý chí quyết tâm cao độ.
Bức tranh “Nhớ một chiều Tây Bắc” không chỉ thể hiện tình yêu của Phan Kế An đối với con người và thiên nhiên Tây Bắc, mà còn thể hiện niềm tin chiến thắng trong các cuộc kháng chiến chống Pháp. Bức tranh đã gợi cảm hứng cho nhà thơ Đoàn Việt Bắc sáng tác bài thơ “Thả chiều vào tranh”. Nhạc sĩ Vũ Thanh cũng đã phổ nhạc bài thơ thành ca khúc cùng tên.
Ngoài “Nhớ một chiều Tây Bắc”, họa sĩ Phan Kế An còn có nhiều tác phẩm tranh nổi bật khác, thể hiện tài năng và sự đa dạng trong phong cách nghệ thuật của ông. Một số tác phẩm tiêu biểu đó là:
Bức Tranh “Gác Chuông” Của Danh Hoạ Phan Kế An
Bác Hồ làm thơ ở Pác Bó – Hoạ Sĩ Phan Kế An
