Contents
Trường Phái Lập Thể Là Gì ?
Chủ nghĩa Lập thể, hay còn gọi là trường phái Lập thể (Cubism), đã làm thay đổi sâu sắc nghệ thuật hội họa và điêu khắc châu u vào đầu thế kỷ 20. Phong trào này được sáng lập bởi hai họa sĩ tài năng, Georges Braque và Pablo Picasso, vào năm 1906 tại khu Montmartre ở Paris, Pháp. Cả hai nghệ sĩ gặp gỡ vào năm 1907 và hợp tác chặt chẽ với nhau cho đến khi Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ vào năm 1914.
Trong các tác phẩm của trường phái Lập thể, đối tượng không còn được nhìn từ một góc cố định, mà được chia nhỏ, phân tích và tái hiện từ nhiều góc độ khác nhau, tạo ra những hình dạng trừu tượng. Các bề mặt và mặt phẳng trong tranh thường giao nhau không theo quy tắc phối cảnh truyền thống, khiến người xem khó nhận biết được chiều sâu.
Thuật ngữ “lập thể” lần đầu tiên được nhà phê bình nghệ thuật người Pháp Louis Vauxcelles sử dụng vào năm 1908, ám chỉ những hình khối kỳ lạ. Sau đó, thuật ngữ này được Braque và Picasso sử dụng và cuối cùng trở thành tên gọi chính thức của phong cách này.
Chủ nghĩa Lập thể nhanh chóng lan rộng từ đồi Montmartre sang các nghệ sĩ khác trong vùng và được nhà buôn tranh Henry Kahnweiler quảng bá rộng rãi. Đến năm 1910, phong trào này trở nên phổ biến và được gọi chính thức là chủ nghĩa Lập thể. Tuy nhiên, nhiều họa sĩ khác cũng tự nhận mình là nghệ sĩ lập thể dù họ theo đuổi các khuynh hướng khác so với Braque và Picasso.
Phong trào Lập thể đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến nghệ thuật thập niên 1910 và là nguồn cảm hứng cho nhiều trường phái mới như chủ nghĩa Vị lai, chủ nghĩa Cấu trúc và chủ nghĩa Biểu hiện. Dù Braque và Picasso đã mở ra những cách diễn đạt và thể hiện không gian mới mẻ trong hội họa, họ cũng chịu ảnh hưởng từ các nghệ sĩ trước đó như Paul Cézanne, Georges Seurat, điêu khắc Iberi, nghệ thuật điêu khắc châu Phi và, như Braque thừa nhận, cả chủ nghĩa Dã thú.
Nguồn Gốc Và Sự Hình Thành Của Chủ Nghĩa Lập Thể
Vào đầu thế kỷ 20, Paris là trung tâm nghệ thuật của thế giới, nơi mà nhiều nghệ sĩ tụ hội để tìm kiếm những phong cách và ý tưởng mới. Georges Braque và Pablo Picasso, hai họa sĩ trẻ đầy nhiệt huyết, đã gặp nhau tại khu Montmartre, một khu vực nổi tiếng với giới nghệ sĩ ở Paris. Họ bắt đầu cộng tác và cùng nhau phát triển một phong cách nghệ thuật mới, phá vỡ các quy tắc truyền thống của hội họa.
Cả Braque và Picasso đều bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi công trình của Paul Cézanne, một họa sĩ hậu ấn tượng, người đã khám phá ra các cách mới để mô tả không gian và hình khối. Cézanne thường phân tích các đối tượng thành các hình dạng cơ bản và tái hiện chúng từ nhiều góc nhìn khác nhau. Từ đó, Braque và Picasso đã đi xa hơn, tạo ra những hình thức trừu tượng hơn.
Phát triển và Đột phá
Năm 1907, Picasso hoàn thành bức tranh nổi tiếng “Les Demoiselles d’Avignon” (Những cô gái ở Avignon), được coi là một trong những tác phẩm đầu tiên của chủ nghĩa Lập thể. Trong bức tranh này, các hình khối và các mặt phẳng được tái hiện theo một cách hoàn toàn mới, phá vỡ hoàn toàn quy tắc phối cảnh truyền thống. Điều này đã đánh dấu sự bắt đầu của phong trào Lập thể.
Sự lan rộng và Ảnh hưởng
Ban đầu, chủ nghĩa Lập thể chỉ là một phong cách riêng của Braque và Picasso, nhưng nó nhanh chóng lan rộng ra các nghệ sĩ khác ở Paris. Nhà phê bình nghệ thuật người Pháp Louis Vauxcelles là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ “lập thể” vào năm 1908, khi ông mô tả những hình khối kỳ quặc trong các tác phẩm của Braque. Thuật ngữ này sau đó được sử dụng rộng rãi và trở thành tên gọi chính thức của phong trào.
Nhà buôn tranh Henry Kahnweiler đã đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền bá chủ nghĩa Lập thể. Ông tổ chức các triển lãm và quảng bá các tác phẩm của Braque, Picasso và những nghệ sĩ lập thể khác, giúp phong trào này nhanh chóng trở nên phổ biến vào năm 1910.
Phân chia và Phong trào Con
Trong quá trình phát triển, chủ nghĩa Lập thể được chia thành hai giai đoạn chính: Lập thể Phân tích (Analytical Cubism) và Lập thể Tổng hợp (Synthetic Cubism). Lập thể Phân tích tập trung vào việc phân tích và tái hiện đối tượng thành các hình khối và mặt phẳng cơ bản, trong khi Lập thể Tổng hợp lại thêm vào các yếu tố như chữ viết, giấy báo và các vật liệu khác để tạo nên những tác phẩm phong phú và đa dạng hơn.
Chủ nghĩa Lập thể đã ảnh hưởng sâu sắc đến nghệ thuật thập niên 1910 và là nguồn cảm hứng cho nhiều trường phái nghệ thuật mới, bao gồm chủ nghĩa Vị lai (Futurism), chủ nghĩa Cấu trúc (Constructivism) và chủ nghĩa Biểu hiện (Expressionism). Braque và Picasso, mặc dù là những người tiên phong của phong trào này, cũng chịu ảnh hưởng từ các nghệ sĩ trước đó như Paul Cézanne, Georges Seurat, điêu khắc Iberi và nghệ thuật điêu khắc châu Phi.
Chủ Nghĩa Lập Thể Phân Tích
Picasso và Braque đã sát cánh bên nhau trong việc khai phá những ý tưởng tiền lập thể vào những năm 1906-1909, sau đó chuyển sang giai đoạn “chủ nghĩa lập thể phân tích” từ năm 1909 đến 1912. Trong thời kỳ này, các tác phẩm của họ nổi bật với nhiều bề mặt gần như đơn sắc, những đường thẳng không hoàn thiện, và những hình khối đan xen lẫn nhau. Mặc dù bức họa “Les Demoiselles d’Avignon” (Những cô nàng ở Avignon) của Picasso không hoàn toàn thuộc về lập thể, nhưng nó lại là cột mốc quan trọng dẫn đến sự ra đời của trường phái này. Trong tác phẩm này, Picasso lần đầu tiên thể hiện các hướng nhìn khác nhau của vật thể ba chiều trên không gian hai chiều của bức tranh, tạo tiền đề cho sự phát triển của chủ nghĩa lập thể.
Dựa trên ý tưởng này, Braque đã mở rộng và khai triển thêm nhiều khía cạnh khác, cùng với Picasso tạo ra trường phái lập thể. Một số nhà sử học nghệ thuật còn gọi giai đoạn này của chủ nghĩa lập thể là giai đoạn “bí hiểm” do các tác phẩm được vẽ theo phong cách đơn sắc và rất khó để hiểu. Các họa sĩ chỉ để lại một chút dấu vết trên bức tranh để người xem có thể nhận ra đối tượng mà họ mô tả. Vào thời điểm này, chủ nghĩa lập thể trở nên gần gũi với chủ nghĩa trừu tượng. Một số chữ cái cũng được thêm vào các bức tranh như những gợi ý về ý nghĩa của chúng.
Chủ nghĩa Lập thể Phân tích tập trung vào việc phân tích và phân chia đối tượng thành nhiều mặt khác nhau, sau đó tái hiện chúng theo các góc nhìn khác nhau trên một mặt phẳng. Những tác phẩm này thường có màu sắc hạn chế, tập trung vào các tông màu xám, nâu và xanh dương, nhằm làm nổi bật các yếu tố hình khối và không gian. Kết quả là, tranh lập thể phân tích mang đến một cái nhìn đa chiều, phức tạp và trừu tượng, thách thức người xem trong việc giải mã ý nghĩa và nhận diện đối tượng.
Trong giai đoạn này, Picasso và Braque đã thiết lập nền tảng cho một phong cách nghệ thuật mới, không chỉ thay đổi cách nhìn về nghệ thuật mà còn mở ra nhiều hướng đi mới cho các nghệ sĩ tương lai.
Chủ Nghĩa Lập Thể Tổng Hợp
Giai đoạn tiếp theo sau Lập thể Phân tích là “Lập thể Tổng hợp”, bắt đầu vào năm 1912. Trong phong cách Lập thể Tổng hợp, các họa sĩ chuyển từ việc phân chia và phân tích đối tượng sang việc kết hợp và tổng hợp chúng để tạo nên các hình khối mới. Bố cục của bức tranh trong giai đoạn này bao gồm các chi tiết được chồng chất lên nhau, với màu sắc sặc sỡ hơn. Thay vì bẻ gãy vật thể thành nhiều mảnh như trong Lập thể Phân tích, Lập thể Tổng hợp tìm cách kết hợp nhiều vật thể khác nhau để tạo nên một tổng thể mới.
Thời kỳ này cũng đánh dấu sự ra đời của tranh dán (collage) và tranh dán giấy (papier collé). Picasso đã phát minh ra kỹ thuật tranh dán với tác phẩm nổi tiếng “Tĩnh vật với chiếc ghế mây,” trong đó ông đã dán những miếng vải dầu lên một phần của chiếc ghế mây. Lấy cảm hứng từ Picasso, Braque đã tạo ra tác phẩm “Đĩa hoa quả và cốc thủy tinh,” trong đó các mẩu giấy báo được cắt thành hình chiếc cốc thủy tinh.
Tranh dán giấy khác với tranh dán ở chỗ các mẩu giấy dán chính là các vật thể trong tác phẩm. Ví dụ, trong “Đĩa hoa quả và cốc thủy tinh,” cốc thủy tinh chính là một mẩu giấy báo được cắt thành hình chiếc cốc.
Trước đây, Braque đã sử dụng chữ cái trong các tác phẩm của mình, nhưng trong thời kỳ Lập thể Tổng hợp, ý tưởng này được phát triển xa hơn. Các chữ cái không chỉ được dùng để gợi ý cho chủ đề mà trở thành một phần chính của chủ đề. Các mẩu giấy báo trở thành vật liệu được các họa sĩ sử dụng nhiều nhất, cùng với giấy có hình khắc gỗ và mẩu quảng cáo trên báo, làm cho các tác phẩm lập thể thêm phần sinh động và đa dạng về màu sắc.
Phong cách Lập thể Tổng hợp không chỉ mở rộng phạm vi kỹ thuật và vật liệu mà còn làm phong phú thêm ngôn ngữ hình ảnh của chủ nghĩa Lập thể. Những đổi mới này đã tạo ra những tác phẩm nghệ thuật đầy sáng tạo và phong phú, đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong lịch sử nghệ thuật hiện đại.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Pablo Picasso, “Weeping woman”, 1937
Pablo Picasso, “The Dream”, 1932
Pablo Picasso, “Guernica”, 1937
